Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

вы́рабіць, -блю, -біш, -біць; -блены; зак., што.

1. Зрабіць, выпрацаваць з чаго-н.; выпусціць.

Завод вырабіў многа станкоў.

2. Апрацаваць дубленнем.

В. авечую шкуру.

3. Выканаць пэўную колькасць работы; выпрацаваць.

В. норму.

4. Добра падрыхтаваць для пасеву, пасадкі (глебу).

В. поле.

5. Дасканала зрабіць; змайстраваць.

В. ліштвы.

6. Запэцкаць, сапсаваць што-н. неахайным абыходжаннем (разм.).

В. паліто ў смалу.

|| незак. вырабля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.

|| наз. вы́раб, -у, м. (да 1 і 2 знач.).

вырабля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е; незак., што.

1. гл. вырабіць.

2. Рабіць што-н. незвычайнае; вычвараць (разм.).

Што ты тут вырабляеш?

вы́радак, -дка, мн. -дкі, -дкаў, м.

Той, хто выдзяляецца ў якім-н. асяроддзі сваімі крайне адмоўнымі, агіднымі якасцямі.

В. у сям’і.

вы́радзіцца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -дзіцца; зак.

Пагоршыцца ў пародзе, страціць каштоўныя ўласцівасці продкаў.

Расліна вырадзілася.

|| незак. выраджа́цца, -а́ецца.

|| наз. выраджэ́нне, -я, н.

выража́льнік, -а, мн. -і, -аў, м.

Тое, што і выразнік.

|| ж. выража́льніца, -ы, мн. -ы, -ніц.

выража́ць гл. выразіць.

выражэ́нне гл. выразіць.

вы́раз¹, -а, мн. -ы, -аў, м.

Выразная адтуліна; выемка.

В. для рукавоў.

вы́раз², -у, мн. -ы, -аў, м.

1. Знешні выгляд (твару), які адлюстроўвае ўнутраны стан.

В. вачэй.

2. Той або іншы моўны зварот.

Вобразны, метафарычны в.

3. Сукупнасць знакаў, формула, якія адлюстроўваюць пэўныя матэматычныя адносіны.

Алгебраічны в.

вы́разаць, -ражу, -ражаш, -ража; вы́ражы і вы́раж; -разаны; зак.

1. што. Выняць, выдаліць або зрабіць што-н. рэзаннем.

В. пухліну.

В. што-н. з паперы.

2. што. Зрабіць, начарціць чым-н. рэжучым, вострым.

В. літару на дошцы.

3. што. Вырабіць разьбой.

В. лыжку.

4. што. Зрэзаць, адрэзаць для якой-н. патрэбы.

В. лазіну.

5. каго-што. Вынішчыць разнёй або загрызці ўсіх, многіх (пра ваўкоў).

Ваўкі выразалі статак авечак.

Бандыты выразалі ўсю сям’ю.

|| незак. выраза́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е і вырэ́зваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. выраза́нне, -я, н., вырэ́званне, -я, н. (да 1—4 знач.) і вы́разка, -і, ДМ -зцы, ж. (да 1—4 знач.).