Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

раскруці́ць, -ручу́, -ру́ціш, -ру́ціць; зак.

1. што. Развіць звітае, скручанае.

Р. дрот.

2. што. Разгарнуць, разраўняць (што-н. скручанае).

Р. вуду.

3. што. Разгарнуць, зняць (што-н. наматанае, накручанае).

Р. шалік.

4. што. Прымусіць круціцца з узрастаючай хуткасцю.

Р. кола.

5. што. Пашырыць у дыяметры.

Р. дзірку.

6. перан., каго. Зрабіць каго-н. вядомым, папулярным (разм.).

Р. маладога спевака.

|| незак. раскру́чваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. раскру́чванне, -я, н. і раскру́тка, -і, ДМ -тцы, ж.

раскрыжава́нне, -я, н.

1. гл. раскрыжаваць.

2. мн. -і, -яў. Разыходжанне дарог у выглядзе крыжа.

раскрыжава́ць, -жу́ю, -жу́еш, -жу́е; -жу́й; -жава́ны; зак., каго-што.

Раскінуць крыжам (рукі).

|| незак. раскрыжо́ўваць, -аю, -аеш, -ае; наз. раскрыжо́ўванне, -я, н.

|| наз. раскрыжава́нне, -я, н.

раскрытыкава́ць, -ку́ю, -ку́еш, -ку́е; -ку́й; -кава́ны; зак., каго-што.

Падвергнуць рэзкай крытыцы.

Р. выступленне.

Р. парушальнікаў працоўнай дысцыпліны.

|| незак. раскрытыко́ўваць, -аю, -аеш, -ае.

раскры́цца, -ры́юся, -ры́ешся, -ры́ецца; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Разгарнуцца, раскласціся, распасцерціся (пра што-н. складзенае).

Парашут раскрыўся.

Парасон раскрыўся.

2. Вызваліцца ад таго, чым быў пакрыты; агаліцца.

Дзіця раскрылася.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Стаць бачным, адкрыцца вачам.

Перад вачамі раскрыўся прыгожы краявід.

4. Праявіць, выявіць сябе; адкрыцца.

Р. перад сябрам.

5. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Стаць вядомым; выкрыцца.

Злачынства раскрылася.

|| незак. раскрыва́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

раскры́ць, -ры́ю, -ры́еш, -ры́е; -ры́ты; зак., што.

1. Адкрыць шырока, разгарнуць; распасцерці што-н. складзенае.

Р. дзверы.

Р. кнігу.

Р. парасон.

2. Вызваліць ад таго, што накрывае каго-, што-н.; агаліць.

3. Выявіць, зрабіць вядомым што-н. невядомае; выкрыць.

Р. акцёрскія здольнасці.

Р. тайну.

Р. злачынства.

4. Растлумачыць, паказаць сутнасць чаго-н.

Р. змест твора.

5. Знайсці, устанавіць, адкрыць у выніку назіранняў, даследаванняў.

Р. стаянку першабытнага чалавека.

6. Расказаць аб сваіх думках, пачуццях.

Р. свае думкі сябрам.

|| незак. раскрыва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. раскрыццё, -я́, н.

раскрышы́цца гл. крышыцца.

раскрышы́ць гл. крышыць.

раскуда́хтацца, -хчуся, -хчашся, -хчацца; -хчыся; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пачаць моцна і доўга кудахтаць.

Куры раскудахталіся.

2. перан. Раскрычацца без толку, без прычыны (разм.).

раскудзе́ліцца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -ліцца; зак. (разм.).

Растрапацца, раздзяліцца на валокны.

Вяроўка раскудзелілася.

|| незак. раскудзе́львацца, -аецца.