арда́, ‑ы, ДМ ‑дзе; мн. орды, ‑аў; ж.
1. Назва дзяржаўных утварэнняў, якія вылучыліся пасля драблення мангольскай дзяржавы Чынгісхана, а таксама стаўка, месцазнаходжанне яе правіцеляў. Залатая арда. Крымская арда. Астраханская арда. // Назва саюзаў вандроўных плямёнаў.
2. Мангола-татарскае войска, якое ўварвалася ў межы старажытнай Русі. // Пра полчышчы азвярэлых варожых войск. Фашысцкія орды. □ Паўстань, народ, злучы ўсе сілы Супроць тэўтонскае арды, Супроць пачвары тупарылай, Што нішчыць сёлы, гарады! Колас.
3. перан. Шумны і неарганізаваны натоўп, зборышча. Наляцелі скурадзёры — Паны чорнаю ардой. Танк.
[Ад цюрк. ordu — палатка хана.]
арда́лія, ‑і; Р мн. ‑яў; ж.
Спосаб, якім вызначалі ў сярэднія вякі вінаватасць ці невінаватасць абвінавачанага праз катаванне агнём, вадой і пад.
[Лац. ordalia.]
ардына́р, ‑а, м.
Сярэдні за многа гадоў ўзровень вады ў рэчцы або вадаёме. Вада паднялася вышэй ардынара.
[Лац. ordinarius — звычайны.]
ардына́рац, ‑рца, м.
1. Уст. Афіцэр для даручэнняў пры камандуючым.
2. Ваеннаслужачы пры камандзіру або пры штабе для сувязі, выканання асобных даручэнняў і асабістых паслуг.
[Ням. Ordonnanz, фр. ordonnance — веставы.]
ардына́рны, ‑ая, ‑ае.
1. Які нічым не вызначаецца, звычайны, нават пасрэдны.
2. Уст. У абазначэнні вучоных пасад — штатны, патрэбны паводле штату, які займае кафедру (кіруе кафедрай); проціл. экстраардынарны (звышштатны). Ардынарны прафесар. Ардынарны акадэмік.
[Лац. ordinarius.]
ардына́та, ‑ы, ДМ ‑наце; Р мн. ‑аў; ж.
У геаметрыі — назва аднаго з двух (трох) лікаў, якая вызначае становішча пункта на плоскасці адносна прамавугольнай сістэмы каардынатаў.
[Ад лац. ordinatus — упарадкаваны.]
ардына́тар, ‑а, м.
Доктар бальніцы, клінікі і пад., які лечыць пад кіраўніцтвам загадчыка аддзялення. Ардынатар пры стацыянары.
[Ад лац. ordinator — распарадчык.]
ардына́тарская, ‑ай, ж.
Доктарскі пакой у бальніцы або клініцы.
ардынату́ра, ‑ы, ж.
1. Род практычнай медыцынскай аспірантуры. Клінічная ардынатура.
2. Пасада ардынатара.
3. Уст. Пасада ардынарнага прафесара.