Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

сінхрані́чнасць, ‑і, ж.

Уласцівасць сінхранічнага. Сінхранічнасць з’яў.

сінхрані́чны, ‑ая, ‑ае.

1. Які вызначаецца сінхранізмам; які сведчыць аб сінхранізме чаго‑н. Сінхранічныя табліцы. Сінхранічны метад у мовазнаўстве.

2. Тое, што і сінхронны.

сінхрані́я, ‑і, ж.

1. Кніжн. Тое, што і сінхранізм.

2. У мовазнаўстве — суіснаванне і ўзаемазалежнасць элементаў мовы ў які‑н. перыяд яе гісторыі; проціл. дыяхранія.

сінхратро́н, ‑а, м.

Спец. Адзін з відаў установак для паскарэння руху электронаў.

[Ад грэч. synchronos — адначасовы і слова (элек)трон.]

сінхрафазатро́н, ‑а, м.

Спец. Адзін з відаў установак для паскарэння руху пратонаў.

[Ад грэч. synchronos — адначасовы і слова фазатрон.]

сінхрацыклатро́н, ‑а, м.

Тое, што і фазатрон.

сінхро́ннасць, ‑і, ж.

Уласцівасць сінхроннага. Сінхроннасць дзеянняў.

сінхро́нны, ‑ая, ‑ае.

1. Які вызначаецца сінхранізмам; адначасовы. Сінхроннае вярчэнне матораў. □ Прынцып сінхроннага, паралельнага раскрыцця псіхалогіі розных людзей ляжыць у аснове кампазіцыі апавядання. Адамовіч.

2. У тэхніцы — заснаваны на прымяненні прынцыпу сінхранізму. Сінхронны рухавік. Сінхронная кіназдымка.

сінь, ‑і, ж.

1. Сіні колер. Красавік — Гэта першыя краскі вясны, Некранутая сінь Танканогай пралескі. Звонак. Не абняць, не змераць вокам Шыр палёў і неба сінь. Хведаровіч. Вочы ў мяне Не згубілі яшчэ сваю сінь. Танк. // Сіняя прастора, сіняя паверхня (пра неба, мора, паветра). З аднаго боку — шырачэзная марская сінь, з другога — неаглядныя прасторы Калхідскай нізіны. Самуйлёнак. Каб толькі там, дзе ясені Вартуюць сінь высокую, Не чуць, як хтосьці ў засені Заве любоў далёкую. Гілевіч. // Сіні туман, смуга. Вочы яе блукалі па абшары і нічога, апрача мутнаватай сіні, не бачылі. Бядуля. Па мокрай сенажаці.. [Гэлька] ішла ціхімі крокамі, шукаючы вачыма ў туманнай сіні якую-небудзь будыніну. Чарот. // Пра вечар, ранак. Сінь за акном пагусцела, дрэвы згорбіліся. Шашкоў. Развіталіся яны на золку, калі сінь за акном парадзела. Карпаў.

2. У горнай справе — назва некаторых руд, якія маюць сіні колер. Медная сінь. Жалезная сінь.

сіньёр, ‑а, м.

У Італіі — форма ветлівага звароту да мужчыны; пан (у 5 знач.). Антоніо ішоў на працу ў лялькавую майстэрню сіньёра Пуччыо. Маўр. Мяне і сябра забірае ў лодку шустры, .. пажылы сіньёр у кепцы, па-сваяцку падобны да дзядзькі Тодара, старшага пастуха ў нашым калгасе. Брыль.

[Іт. signor.]