Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

асле́плы, ‑ая, ‑ае.

Які аслеп, стаў сляпым. Мядзяных сонцаў кроплі зграбае ў шапку з пліт аслеплы ў Севастопалі хрыпаты інвалід. Вялюгін.

асле́пнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; пр. аслеп, ‑ла; зак.

1. Стаць сляпым, страціць зрок. [Зоська:] Што ж гэта я, значыцца, аслепну? [Данілка:] Можа і аслепнеш. Але ты і ўжо не ўсё бачыш. Купала. // перан. Перастаць прапускаць святло. Побач — пародыя на магазін, Вокны аслеплі ад тлустай гразі. Панчанка. // перан. Стаць цёмным, непраглядным. Аслепла ўсё, І толькі свеціць «Сляпак» паходны ў бліндажы. Калачынскі. // Часова перастаць бачыць, адрозніваць прадметы. Мядзведзь на хвіліну аслеп. Бядуля. Увайшоў.. [Янка] у палац, глянуў угору, траха не аслеп. Якімовіч.

2. перан. Перастаць заўважаць, разумець тое, што адбываецца вакол.

аслі́злы, ‑ая, ‑ае.

Пакрыты сліззю, граззю; коўзкі. Іліко шараваў аслізлыя бочкі, тужыў і зрэдку плакаў. Самуйлёнак. Трава была мокрая, аслізлая. Асіпенка.

аслі́знуць, ‑не; зак.

Разм. Пакрыцца сліззю; стаць коўзкім.

аслі́ннік, ‑у, м.

Двухгадовая расліна з пахучымі жоўтымі кветкамі, якія раскрываюцца ўвечары.

аслі́ны, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да асла. Аслінае мяса. □ Каб сонца засланіць — вушэй асліных мала. Крапіва. // перан. Такі, як у асла. Асліная ўпартасць.

аслі́ца, ‑ы, ж.

Самка асла.

•••

Валаамава асліца — пра пакорнага, маўклівага чалавека, які нечакана выкажа сваю думку або пратэст супраць чаго‑н.

асло́нены, ‑ая, ‑ае.

Дзеепрым. зал. пр. ад асланіць.

аслупава́ны, ‑ая, ‑ае.

Дзеепрым. зал. пр. ад аслупаваць.

аслупава́ць, ‑пую, ‑пуеш, ‑пуе; зак., што.

Разм. Паставіць слупы, абазначыць слупамі. Аслупаваць участак зямлі. □ Пан Бальвацкі запрасіў каморніка і загадаў яму адмераць і аслупаваць луг. Крапіва.