Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

Скарачэнні
абвгдеёжзійклмнопрстуфхцчшэюя
аезілоруыэюя
бгдежйклмнрстўхцчя

боршч, ✂, м.

Страва, прыгатаваная з буракоў і іншай агародніны.

  • Апетытны б.

|| памянш. баршчок, ✂ і боршчык, ✂.

  • Добры баршчок, ды малы гаршчок (з нар.).
  • Хлопчыку — раз хлеба, два разы боршчыку (з нар.).

|| прым. баршчовы, ✂.

бо́сы, ✂.

Неабуты, з голымі нагамі.

  • Босае дзіця.

бот, ✂, м.

Скураны абутак з высокімі халявамі.

  • Хромавыя боты.

◊

  • Дурны як бот (разм.) — пра разумова адсталага чалавека.

|| памянш. боцік, ✂.

бо́ўтацца, ✂; незак. (разм.).

  1. Плюхацца з аднаго боку ў другі (пра вадкасць у пасудзіне).

    • Боўтаецца вада ў біклазе.

  2. Рухацца ў вадзе ў розных напрамках.

    • Б. ў рэчцы.

  3. Шукаць што-н. у якой-н. вадкасці, страве лыжкай ці чым-н. іншым.

    • Б. лыжкай у місцы.

|| зак. боўтнуцца, ✂.

  • Бабёр боўтнуўся ў ваду.

|| наз. боўтанне, ✂.

бо́ўтаць, ✂; незак. (разм.).

  1. Памешваць, рухаць чым-н. у вадкасці.

    • Б. апалонікам.

  2. чым. Рабіць рухі чым-н. звешаным.

    • Б. вяслом.

|| зак. боўтнуць, ✂.

|| наз. боўтанне, ✂, ✂.

бо́хан, ✂, м.

Выпечаны хлеб пераважна круглай формы.

бо́цман, ✂, м.

  1. Званне малодшага (старшынскага) каманднага саставу на караблі.

  2. Асоба, якая мае такое званне.

|| прым. боцманскі, ✂.

бо́чка, ✂, ж.

  1. Вялікая драўляная або жалезная цыліндрычная пасудзіна з двума плоскімі днішчамі і з выпуклымі бакамі.

    • Дубовая б.
    • Саліць агуркі ў бочцы.

  2. Старая руская мера вадкіх і сыпкіх цел, роўная сарака вёдрам (каля 490 літраў).

    • Б. жыта.

  3. Фігура вышэйшага пілатажу — поўны абарот самалёта вакол яго падоўжнай восі (спец.).

◊

  • Бяздонная бочка (разм.) — 1) невычэрпная крыніца матэрыяльных даброт; 2) пра таго, хто можа многа выпіць спіртнога і не ап’янець (неадабр.).

  • Бочка з порахам — пра напружаныя адносіны паміж кім-н., якія могуць скончыцца сутычкай, вайной.

  • Як у бочцы селядцоў (разм.) — пра мноства людзей у цесным памяшканні.

  • Нясе як з бочкі (разм. неадабр.) — моцна патыхае ад таго, хто выпіў спіртнога.

  • Лыжка дзёгцю ў бочцы мёду (прымаўка; разм. неадабр.) — пра невялікі дадатак, які псуе што-н. вялікае і добрае.

|| памянш. бочачка, ✂.

|| прым. бочачны, ✂ і бочкавы, ✂.

  • Бочкавае піва.

бо́язна, прысл. (разм.).

  1. вык. Страшна.

    • Б. ў лесе аднаму.

  2. прысл. Са страхам, баючыся.

    • Жанчыны б. падышлі.

бо́язь, ✂, ж.

Адчуванне страху, небяспекі.

  • Перамагчы б.