Verbum

чухацца, ✂; незак.

1. Чухаць, скрэбці сваё цела ці якую-н. частку цела.

   • Сабака чухаецца.

2. перан. Рабіць што-н. марудна, без жадання (разм.).

   • Хопіць ч., пара справамі займацца.

|| зак. пачухацца, ✂.

|| наз. чуханне, ✂.

чухаць, ✂; незак.

1. Скрэбці, драпаць, каб пазбавіцца свербу.

   • Ч. спіну.

2. перан. Трывожыць, турбаваць каго-н. (разм.).

◊

• Чухаць патыліцу (разм.) — быць заклапочаным чым-н.

|| зак. пачухаць, ✂.

|| наз. чуханне, ✂.

чуцца, ✂; незак.

1. Быць чутным, успрымацца на слых.

   • Чулася музыка.
   • Чуўся смех.

2. Адчувацца, успрымацца органамі пачуццяў.

   • Чуецца пах кветак.
   • У песні чуўся смутак і жальба.

3. у знач. пабочн. сл. чуецца, чулася. Адчувацца, думацца.

   • Яна ківала галавой, але, чулася, была занята сваімі думкамі.

4. Адчуваць сябе, быць у пэўным стане.

   • Добра чулася нам у лесе.
   • Як табе чуецца ў лузе?

|| зак. пачуцца, ✂.

чуццё, ✂, н.

1. У жывёл: здольнасць адшукваць, заўважаць што-н. органамі пачуццяў, пераважна нюхам.

2. перан. Здольнасць чалавека разумець, угадваць, заўважаць што-н.

   • Прафесійнае ч.

чуць​¹, ✂; незак.

1. Успрымаць што-н. на слых, пры дапамозе органаў слыху.

   • Ч. птушыны спеў.
   • Ч. музыку.

2. Мець слых.

   • Ён дрэнна чуе.

3. Атрымліваць якія-н. звесткі, даведвацца.

   • Ці чулі навіну?
   • Я чуў, што ў вас былі госці.

4. Успрымаць, пазнаваць шляхам адчування; адчуваць.

   • Птушкі чуюць пахаладанне.
   • Ты чуеш, што пахне дымам?

5. (са словам «сябе»). Мець пэўныя (фізічныя, псіхічныя) адчуванні; адчуваць.

   • Ён чуў сябе тут як дома.

6. чуеш (чуеце). Ужыв. для пацвярджэння сказанага, як настойлівае ўказанне, патрабаванне чаго-н. (разм.).

   • Толькі не спазніся, чуеш!
   • Прыязджай абавязкова, чуеш!

◊

• Чуць краем вуха (разм.) — часткова, няпоўнасцю чуць што-н.

• І чуць не чуў (разм.) — поўны адказ ад чаго-н.

• На свае (уласныя) вушы чуць; сваімі вушамі чуць — непасрэдна самому чуць што-н.

• Не чуць душы ў кім (разм.) — вельмі моцна, бязмежна любіць каго-н.

• Не чуць зямлі пад сабой (разм.) — адчуваць вялікую радасць, захапленне.

• Не чуць ног пад сабой (разм.) — вельмі стаміцца ад бегу, доўгай хадзьбы і пад.

• Дух чуць чый (разм.) — адчуваць чыю-н. строгасць, баяцца каго-н.

  • Дзеці павінны бацькаў дух чуць.

• Чуць з трэціх вуснаў — чуць што-н. не непасрэдна, а праз каго-н.

|| зак. пачуць, ✂.

чуць​², прысл. і злуч. уступальны.

1. прысл. Ледзь, ледзьве.

   • Стаміўся, што чуць дадому дайшоў.

2. прысл. Зусім нямнога, злёгку.

   • Чуць больш.
   • Чуць лепш.

3. злуч. уступальны. Ужыв. у даданых часавых сказах у знач.: як толькі, ледзь толькі.

   • Чуць узыдзе сонца — маці ўжо на нагах.

◊

• Чуць-чуць — зусім нямнога.

• Чуць што — як толькі што здарыцца, пры ўсякім выпадку.

чучала, ✂, н.

1. Напханая чым-н. скура жывёлы ці птушкі, якая знешнім выглядам нагадвае жывую жывёлу ці птушку.

   • Ч. зубра.
   • Ч. вароны.

2. У садзе, агародзе: фігура, падобная на чалавека для адпуджвання птушак.

   • Ч. агароднае (таксама перан. пра неахайнага, бруднага, дрэнна апранутага чалавека; разм. пагард.).

3. Ужыв. як лаянкавае слова (разм.).

   • Ч. ты гарохавае.

|| прым. чучальны, ✂.

чушка​¹, ✂, ж. (разм.).

Свіння.

чушка​², ✂, ж. (спец.).

Невялікі злітак металу, звычайна прызначаны для пераплаўкі.

• Ч. чыгуну.

|| прым. чушкавы, ✂.