Verbum

штармоўка, ✂, ж. (разм.).

Куртка з моцнай воданепрымальнай тканіны (у маракоў, геолагаў, спартсменаў і пад.).

штат​¹, ✂, м.

1. Пастаянны склад супрацоўнікаў якой-н. установы.

   • Скарачэнне штатаў.
   • Залічыць у ш.

2. звычайна мн. Дакумент пра лік і пасады супрацоўнікаў установы і іх функцыі.

   • Пераглядаць штаты.
   • Належыць па штату.

|| прым. штатны, ✂.

штат​², ✂, м.

Адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка з унутраным самакіраваннем у ЗША, у краінах Лацінскай Амерыкі, у Індыі.

штатыў, ✂, м.

Падстаўка для якіх-н. прыбораў.

• Ш. колбы.
• Ш. фотаапарата.

|| прым. штатыўны, ✂.

што​¹, займ.

1. пытальны і адносны. Указвае, пра які прадмет, рэч, з’яву і пад. ідзе гаворка.

   • Ш. там адбылося?
   • Выканай вось ш.
   • Ш. не ў меру, тое ў шкоду.
   • Ш. вы кажаце? (ужыв. таксама як выраз здзіўлення з выпадку чаго-н. сказанага).

2. пытальны, у знач. вык. У якім стане, які, як.

   • Як наша вёска, ш. суседзі?

3. пытальны, у знач. прысл. Тое, што і чаму (у 1 знач.).

   • Ш. не заходзіш да нас?
   • Я раздумаў ехаць. — Ш. так?

4. пытальны і адносны. Тое, што і колькі (у 1 знач.).

   • Ш. яна варта.
   • Ш. ёсць духу.
   • Ш. толку ў гэтым (г. зн. няма толку).
   • Ш. яму за карысць ад гэтага? (якая карысць, няма карысці).

5. пытальны, у знач. прысл. Навошта? для чаго?

   • Ш. нам спрачацца з імі?

6. адносны. Тое, што і які (у 1 знач.).

   • Хата, ш. каля лесу.

7. неазнач. Тое, што і што-небудзь (разм.).

   • Калі ш. — я прыеду і зробім.
   • Дайце мне з’есці чаго.

8. пытальны. Ужыв. для выражэння пытання, перапытвання, уяўляе сабой сказ у знач. што ты сказаў? што трэба? што такое?

   • — Глянь сюды. — Ш.?
   • Ш. ты?
   • Ну і ш.?

◊

• А што (разм.) — рэпліка ў адказ на пытанне ў знач. чаму, чаго пытаешся.

  • — Ты хочаш гэта рабіць? — А што?

• З чаго (разм.) — чаму, па якой прычыне.

  • І з чаго ёй дрэнна стала?

• На што ўжо (разм.) — уводзіць уступальны сказ.

  • На што ўжо ён негаваркі, і то разгаварылі.

• Ні за што (разм.) — ні ў якім разе.

• Ні за што, ні пра што (разм.) — 1) дарэмна; 2) без прычыны, падстаў.

• Ні з чым (застацца, пайсці і пад.; разм.) — без усяго.

• Ні пры чым (разм.) — не мае адносін, не вінаваты ў чым-н.

  • Ён тут ні пры чым.

• Пры чым (разм.) — у чым вінаваты, якія адносіны мае.

  • Пры чым тут мы?

• Ці што (разм.) — пабочн. сл., якое выражае няўпэўненасць, сумненне.

  • Ну, будзем ужо збірацца, ці што?

• Што да чаго (разм.) — у чым сутнасць, сэнс чаго-н.

  • Разбярыся тут, што да чаго.

• Што ж (разм.) — рэпліка ў знач. так, прыходзіцца згадзіцца.

  • Што ж, няхай будзе так.

• Што за (разм.) — у пытанні і вокліч: які.

  • Што за глупства?!
  • Што за дзяўчына да вас прыехала?
  • Што за страва! (якая добрая).

• Што зробіш! — рэпліка ў знач. нічога не зробіш, так ужо будзе.

• Што і казаць (разм.) — вядома, сапраўды.

  • Факт, што і казаць, упартая рэч.

• Што рабіць! — тое, што і што зробіш.

• Што там (разм.) — рэпліка ў знач. добра, няхай.

• Што ты (вы)? — выраз здзіўлення, спалоху, пярэчання.

што​², злуч.

1. Далучае даданы сказ да галоўнага.

   • Крыўдна, ш. я гэтага не змог зрабіць.
   • Такі шум, ш. можна аглухнуць.
   • Назбіралі так мала ягад, ш. і варэнне не зварыш.

2. Як, чым, нібы.

   • Спіць, ш. мёртвы.

3. з часціцай «ні» або без яе.

   • Указвае, што сказанае ў галоўным сказе адносіцца да кожнага моманту, месца, да кожнай з’явы і пад., названых у даданым.
   • Ш. ні дзень, мацнее барацьба за мір ва ўсім свеце.
   • Ш. край, то абычай (прыказка).

4. З паўторам — указвае на раўнапраўе, аднолькавасць, роўнасць у адносінах да чаго-н.

   • Ш. ён паедзе, ш. я — адно і тое ж.

што...

Першая частка складаных слоў у знач. які паўтараецца (у кожны прамежак часу, указаны ў другой частцы), напр. штовячэрні, штоначны, штосутачны, штохвілінны.

штовечар, прысл.

Кожны вечар, кожным вечарам.

• Мыць ногі ш.

штогадовы, ✂.

Які бывае кожны год, раз у год.

• Штогадовая справаздача.

штогод, прысл.

Кожны год, з году ў год.

• Прафсаюзныя камітэты перавыбіраюцца ш.