юхт, -у, М ю́хце, м.
Сорт моцнай і тоўстай спецыяльна апрацаванай скуры.
Боты з юхту.
|| прым. юхто́вы, -ая, -ае.
ю́шка¹, -і, ДМ ю́шцы, мн. -і, -шак, ж.
Металічны кружок або чатырохвугольная пласціна, якімі закладаюць адтуліну ў коміне, каб не выходзіла цёплае паветра.
|| прым. ю́шачны, -ая, -ае.
ю́шка², -і, ДМ ю́шцы, ж.
1. Страва са свежай рыбы з прыправамі; рыбны адвар.
Акунёвая ю.
2. Поліўка (у 1 знач.).
Грыбная ю.
3. Жыжка ва ўсякай страве.
Сёрбай юшку, на дне гушча (з нар.).
4. перан. Кроў (разм.).
Сунуў кулаком у нос і спусціў яму юшку.
я, мяне́, мне, мяне́, мной (~о́ю), аба мне, займ. асаб. 1 ас. адз.
1. Служыць для абазначэння тым, хто гаворыць, самога сябе.
Я не я і кабыла не мая (прыказка: нічога не ведаю, ні да чаго не маю дачынення).
2. у знач. наз., нескл., н. Ужыв. для абазначэння самога сябе як асобы.
Маё чалавечае «я».
Паказаць сваё «я» [а) поўнасцю выявіць свае якасці, магчымасці, здольнасці;
б) настаяць на сваім].
◊
Вось я цябе (яго, яе, вас, іх)! (разм.) — пагражальны вокрык ці заўвага.
я́блык, -а, мн. -і, -аў, м.
Плод яблыні.
Летні сорт яблыкаў.
Я. ад яблыні недалёка адкочваецца (прыказка пра таго, хто атрымаў у спадчыну дрэнныя звычкі ад бацькі, маці).
○ Адамаў яблык — кадык.
Вочны яблык — шарападобнае цела вока.
◊
У яблыкі — з цёмнымі круглымі плямамі на поўсці (пра коней).
Яблыку няма дзе ўпасці — надта цесна.
Яблык разладу (кніжн.) — прычына, прадмет спрэчкі, сваркі, разладу [паводле старажытнага грэчаскага міфа пра кінуты багіняй разладу Эрыдай яблык з надпісам «найпрыгажэйшай» і як з-за гэтага ўзнікла спрэчка паміж багінямі Герай, Афінай і Афрадытай].
|| памянш. я́блычак, -чка, мн. -чкі, -чкаў, м.
|| прым. я́блычны, -ая, -ае.
Я. сок (з яблыкаў).
я́блыня, -і, мн. -і, -лынь, ж.
Пладовае дрэва сямейства ружакветных з ядомымі круглымі салодкімі або кісла-салодкімі пладамі.
|| памянш. я́блынька, -і, ДМ -ньцы, мн. -і, -нек, ж.
|| прым. я́блыневы, -ая, -ае.
я́блычак, -чка, мн. -чкі, -чкаў, м.
1. гл. яблык.
2. Цэнтр мішэні (у 1 знач.) у выглядзе чорнага круга.
Папасці (пацэліць, трапіць) у самы я. (таксама перан.: дакладна, правільна ўгадаць, сказаць і пад., разм.).
я́ва, -ы, ж.
Тое, што сапраўды існуе або існавала; рэальнасць, рэчаіснасць, а не сон ці мара.
Мара стала явай.
я́вар, -а і -у, мн. -ы, -аў, м.
1. -а. Дрэва сямейства кляновых; белы клён.
Высокі я.
2. -у; толькі адз. Драўніна гэтага дрэва.
|| прым. я́варавы, -ая, -ае.
я́вачны, -ая, -ае.
1. Які мае адносіны да яўкі (у 1 знач.).
Явачныя дні.
2. Які мае адносіны да яўкі (у 2 знач.).
Явачная кватэра.
◊
Явачным парадкам — без папярэдняй згоды, дазволу.
Усяліцца ў дом явачным парадкам.