Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

хваро́ба, -ы, мн. -ы, -ро́б, ж.

1. Парушэнне нармальнай дзейнасці арганізма, недамаганне.

2. перан. Дрэнная схільнасць да чаго-н.; недахоп.

Гультайства — гэта х.

|| прым. хваро́бны, -ая, -ае (да 1 знач.).

Хваробныя мікробы.

хваробатво́рны, -ая, -ае.

Які выклікае хваробу.

Х. вірус.

|| наз. хваробатво́рнасць, -і, ж.

хварэ́ць, -э́ю, -э́еш, -э́е; незак.

1. на што, чым і без дап. Быць хворым на якую-н. хваробу.

Х. на туберкулёз.

Х. шкарлятынаю.

Ён доўга хварэў.

2. перан., за каго-што. Трыво́жыцца, непакоіцца аб кім-, чым-н.

Х. за работу.

3. на што. Мець дрэнную схільнасць да чаго-н.

Х. на гультая.

4. перан., за каго-што. Хвалявацца за чые-н. поспехі (спартсмена, спартыўнай каманды, артыста і пад.; разм.).

Х. за сваю каманду.

Хварэць на пана

1) доўга спаць, вылежвацца;

2) весці сябе высакамерна, фанабэрыста, выяўляючы нечаканыя звычкі, імкненне да раскошы і пад.

хваста́ты, -ая, -ае.

3 хвастом (у 1 знач.) або з вялікім ці густым хвастом.

Хвастатая лісіца.

Хвастатая камета.

хваста́ць, хвашчу́, хво́шчаш, хво́шча; хвашчы́; хваста́ны; незак.

1. каго-што і па чым. Біць чым-н. гнуткім; сцябаць.

Х. дубцом.

2. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.), каго-што, па чым і без дап. 3 сілай біць, сячы (пра вецер, снег, дождж і пад.).

Дождж хвошча па твары.

|| зак. вы́хвастаць, -вашчу, -вашчаш, -вашча; -вашчы; -вастаны (да 1 знач.; разм.).

|| аднакр. хвастану́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́; хво́снуць, -ну, -неш, -не; -ні і хвасяну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, хвасеняце́, -ну́ць; -ні́ (разм.).

|| звар. хваста́цца, хвашчу́ся, хво́шчашся, хво́шчацца; хвашчы́ся (да 1 знач.).

|| наз. хваста́нне, -я, н.

хвасце́ц, -стца́, мн. -стцы́, -стцо́ў, м.

Ніжняя частка пазваночніка чалавека.

|| прым. хвастцо́вы, -ая, -ае.

Х. пазванок.

хват, -а, М хва́це, мн. -ы, -аў, м. (разм.).

Бойкі, спрытны чалавек.

хвата́льны, -ая, -ае (разм.).

Тое, што і хапальны.

Х. рух.

хвата́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца; незак. (разм.).

Тое, што і хапацца.

|| зак. хваці́цца, хвачу́ся, хва́цішся, хва́ціцца.

хвата́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак., каго-што (разм.).

Тое, што і хапа́ць (у 1—4 знач.).

|| аднакр. хватану́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́.

|| зак. хваці́ць, хвачу́, хва́ціш, хва́ціць.

|| наз. хвата́нне, -я, н.