Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

хадня́, -і́, ж. (разм.).

Хада, хаджэнне.

Пад поўнач х. заціхла.

хадо́вы, -ая, -ае (разм.).

Дзелавы, гаспадарлівы; пранырлівы.

Х. чалавек.

хадо́к, хадака́, мн. хадакі́, хадако́ў, м.

1. Той, хто ходзіць пехатой.

У каго сілы хапае, той і х. добры.

2. Выбраная асоба, якая пасылаецца куды-н. з хадайніцтвам, даручэннем.

Сялянскія хадакі.

Не хадок хто куды (разм.) — пра таго, хто больш не можа ці не хоча хадзіць куды-н.

Я туды больш не хадок.

хаду́лі, -ду́ль і -яў, адз. хаду́ля, -і, ж.

1. Шасты з высока прыбітымі прыступкамі, стаўшы на якія можна хадзіць вялікімі крокамі.

Хадзіць на хадулях.

2. перан. Пра што-н. напышлівае, высакамернае, ненатуральнае.

3. перан. Доўгія ногі (разм.).

хаду́льны, -ая, -ае.

Збіты, пазбаўлены арыгінальнасці.

Х. выраз.

|| наз. хаду́льнасць, -і, ж.

хаду́н, -а́, мн. -ы́, -о́ў, м.

1. Дэталь машыны, механізма, якая знаходзіцца ў пастаянным руху.

2. толькі мн. Прыстасаванне ў выглядзе рамы на колцах, пры дапамозе якога дзяцей вучаць хадзіць (разм.).

хадункі́, -о́ў, адз. хадуно́к, -нка́, м.

Тое, што і хадун (у 2 знач.).

хаза́ры, -аў, адз. хаза́р, -а, м.

Цюркамоўны вандроўны народ, які ўтварыў у 7—10 стст. дзяржаву з тэрыторыяй ад ніжняй Волгі да Каўказа і Паўночнага Прычарнамор’я.

|| ж. хаза́рка, -і, ДМ -рцы, мн. -і, -рак.

|| прым. хаза́рскі, -ая, -ае.

хай.

1. часц. Выражае заклік, пажаданне (разм.).

Хай жыве дружба!

2. часц. Выказвае дапушчэнне.

Хай едзе, калі хоча.

Хай так!

3. злуч. Ужыв. ў даданых сказах з уступальным значэннем.

Хай я памыліўся, але памылку гэту я выправіў.

хай-тэ́к, нескл., м.

1. Самыя новыя навукова-тэхнічныя распрацоўкі.

2. Кірунак у архітэктуры і дызайне, які эстэтычна засвойвае інавацыйныя распрацоўкі перадавых галін навукі і тэхнікі.