Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

радо́ўка¹, -і, ДМо́ўцы, мн. -і, -до́вак, ж.

Агульная назва некалькіх відаў шапкавых грыбоў сямейства радоўкавых.

Шэрая р.

радо́ўка², -і, ДМо́ўцы, мн. -і, -до́вак, ж. (разм.).

Чыя-н. чарга рабіць што-н.

Настала р. пасвіць кароў.

радо́ўкавыя, -ых.

Сямейства шапкавых грыбоў, да якіх адносяцца радоўка шэрая, радоўка фіялетавая, сівуха, падзялёнка і інш.

ра́дужны, -ая, -ае.

У выразе: радужная абалонка (спец.) — пярэдняя частка сасудзістай абалонкі вочнага яблыка, якая размешчана наперадзе хрусталіка і вызначае сабой колер вачэй.

ра́дца, -ы, мн. -ы, -аў, м.

1. Той, хто раіць, дае параду (у 1 знач.), дарадца, дарадчык.

2. Выбарны член ад багатых гарадскіх вярхоў у раду (магістрат) у Беларусі ў 14—18 стст. (гіст.).

радчэ́ць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -э́е; незак.

Тое, што і радзець.

Радчэў туман.

|| зак. парадчэ́ць, -э́е.

ра́ды, -ая, -ае; рад, -а.

1. Які перажывае пачуццё радасці, задавальнення.

Радая маці гаварыла безупынку.

2. у знач. вык. (звычайна кар. ф.), каму-чаму, з дадан. і без дап. Пра пачуццё радасці, задавальнення, якое перажывае хто-н.

Мы надта рады такому госцю.

Я рад, што ты ўдала з’ездзіў.

3. у знач. вык., з інф. Пра жаданне, гатоўнасць зрабіць што-н.

Я рад бы вам дапамагчы, ды не маю цяпер вольнага часу.

І не рад (рады); (і) сам не рад (рады) (разм.) — пра чый-н. жаль, шкадаванне з прычыны таго, што адбылося пры яго ўдзеле.

Рад (ці) не рад (разм.) — паняволі, хочаш не хочаш.

радые... (а таксама радыя...).

Першая састаўная частка складаных слоў са знач.: які адносіцца да радыю, радыяцыі, напр.: радыелячэнне, радыеізатопы, радыетэрапія.

радыеакты́ўнасць, -і, ж.

Распад атамных ядзер некаторых хімічных элементаў, які суправаджаецца актыўным выпраменьваннем.

Р. урану.

|| прым. радыеакты́ўны, -ая, -ае.

Р. распад.

ра́дыевы гл. радый.