Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

СкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

*Вы́чавіць, вычавіті ’выціснуць’ (Шатал.). Запазычанне з укр. ви́чавити ’тс’, дзе хутчэй за ўсё гукапераймальнае, як рус. чавкать.

Вы́чаўкі ’мякаць гарбуза’ (Шатал.). Ад вычавіць (гл.) з суф. ‑к‑.

Вычва́ра ’той, які вытарашчыў вочы, глядзіць, як яшчарка’ (Нас.), вычва́рак ’дзёрзкі, смелы хлопец’ (Нас.). Да пачвара (гл.).

Вычвара́ць ’вырабляць штукі, выдумляць, строіць жарты’ (БРС, Шат., Яруш., Некр., Янк. БФ; КЭС, лаг.). Магчыма, утварэнне ад пачвара (гл.) (< польск. poczwara) з дапамогай замяняльнай прэфіксацыі і, відавочна, калі меркаваць на значэнню, не без уплыву дзеяслова вытвараць (гл.).

Вы́чык ’свірстун лугавы, палявы’ (Нас., Інстр. II, З нар. сл.). Рус. смал. вы́чик ’невялікая птушка накшталт саракуша’. Гукапераймальнае ад крыку птушкі ві‑чык, ві‑чык.

Вы́чынка ’апрацоўка скуры’ (Янк. III). Ад вы́чыніць < чыніць *’дубіць, апрацоўваць скуры’; параўн. укр. чинити, рус. дыял. паўдн. чинить ’тс’.

Вычыня́ць ’ачышчаць ад каласкоў зерне’ (Сцяшк.); ’вымятаць калоссе з абмалочанага збожжа’ (Шатал.). Польск. wyczyniać ’тс’. Гл. чыніць. У бел. можа быць як запазычаннем з польск., так і семантычным архаізмам; параўн. славен. činiti, činim ’прасяваць зерне’.

Вычыта́ць ’плакаць, галасіць з прыгаворваннем’ (Сцяшк., ДАБМ, 910), вычы́тваць ’тс’ (Сцяц.). Ад чытаць (гл.).