Verbum

лічы́ць, лічу, лічыш, лічыць; незак.

1. Называць лікі ў паслядоўным парадку. Лічыць да дзесяці. // Адмяраць такт (у музыцы, танцы, пры хадзе і пад.), называючы такты ці долі такта лікамі. «Раз-два, раз-два», — раздаваўся голас настаўніка фізкультуры.

2. Ведаць назвы і паслядоўнасць лікаў да пэўнай мяжы. Умець лічыць да ста. // Умець выконваць арыфметычныя дзеянні. Я ў школе вучуся, Я гальштук нашу, Чытаю, малюю, Лічу і пішу. Астрэйка.

3. што. Вызначаць колькасць, суму чаго‑н. Лічыць грошы. Лічыць пульс. □ Аднастайна гадзіннік Лічыць час на сцяне. Нядзведскі. // што і без дап. Рабіць якія‑н. падлікі, разліку адлікі. Ціха ён ідзе дарогай, Нібы лічыць кожны крок. Прыходзька. На стале ляжала куча срэбных рублёў. Усю ноч [дзядзька і цётка] лічылі і пералічвалі. Бядуля.

4. што і без дап. Зыходзіць у падліку з якой‑н. меры, нормы. [Калгаснікі] грошы лічаць тысячамі, а дабро — тонамі. А такіх у калгасе большасць, і за прыкладамі далёка хадзіць не трэба. Палтаран. // Прымаць што‑н. за пачатак адліку, вымярэння, вызначэння. Другое акно, калі лічыць ад вугла. □ Ад Лядцаў да Дабрадзееўкі каля чатырох кіламетраў, калі лічыць ад цэнтра да цэнтра. Шамякін.

5. каго-што. Прымаць у разлік пры вылічэнні, вызначэнні колькасці, велічыні каго‑, чаго‑н. Зарплата 100 рублёў у месяц, калі не лічыць прэміяльных. □ Аж пасля відаць — стаяць каровы! І нешта штук з пятнаццаць. Гэта калі не лічыць двух кароў Ванадысёвых. Чорны. // Прымаць пад увагу. Хто не хварэў душою за .. Савецкую ўладу? Няма такіх людзей! Няма, калі не лічыць гэтага п’яніцу і злодзея Міцьку Зайца. Шамякін.

6. каго-што. Расцэньваць якім‑н. чынам, успрымаць як‑н. Марынка разумела добрыя намеры бацькі і ўсё ж прычыну пераходу [на трактарны завод] лічыла не грунтоўнай. Хадкевіч. // Рабіць якія‑н. заключэнні; прызнаваць. Маці лічылі лепшай гаспадыняй. Гурскі. Раманенка правёў танкі праз балота, якое немцы лічылі непраходным для танкаў і гармат. Шамякін. // звычайна з дадан. сказамі. Думаць, меркаваць, мець думку наконт чаго‑н. Я лічыў, што ўвосень рыба ўжо не ловіцца. Ляўданскі. Лідзія лічыла, што тут, на выстаўцы, у гэтай цудоўнай лабараторыі чалавечага розуму, славы і вопыту, яна павінна не вучыць, а вучыцца. Дадзіёмаў.

•••

Варон лічыць — тое, што і варон страляць (гл. страляць).

Лічыць ні за што — зусім не лічыцца з кім‑н., не паважаць каго‑н., адносіцца з пагардай да каго‑н.

лічэ́бнік, ‑а, м.

Часціна мовы, якая абазначае колькасць або парадак прадметаў пры іх лічэнні. Колькасныя лічэбнікі. Зборныя лічэбнікі. Састаўны лічэбнік.

лічэ́нне, ‑я, н.

Дзеянне паводле дзеясл. лічыць (у 1–3 знач.).

лішаепадо́бны, ‑ая, ‑ае.

Падобны на лішай. Лішаепадобныя плямы.

ліша́й, ‑я, м.

1. Назва некаторых хвароб скуры. Стрыгучы лішай. □ Твар .. [старога] зноў цямнее. На пераноссі і пад вачыма — зморшчкі, глыбокія і ў лішаях і кропельках поту. Бажко.

2. Тое, што і лішайнік.

•••

Лускаваты лішай — хранічная незаразная хвароба скуры, з высыпкай, укрытай белымі лусачкамі.

ліша́йнік, ‑у, м.

Расліна ніжэйшага тыпу, якая складаецца з грыба і водарасці, утвараючы адзін арганізм. Ад лёгкіх павуцін, Аслеплі пні, сукі. Абапал каляін Лішайнік — Мох сухі. Куляшоў.

ліша́йнікавы, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да лішайніку. Лішайнікавы грыб. // Які парос лішайнікам. Чым вышэй падымаешся ў горы, тым больш рэдкія дрэвы: пачынаецца лішайнікавая бязлесная тундра. Гавеман.

ліша́йны, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да лішая (у 1 знач.). Лішайная высыпка на целе.

лі́шак, ‑шку, м.

Тое, што перавышае якую‑н. норму, меру. Справы Буша адразу палепшыліся, і хутка ён з лішкам вярнуў усе свае страты. Маўр. // Што‑н. лішняе, празмернае. Міха лічыўся здаравякам. Здавалася, асабліва ў час летніх канікул, ён не ведаў, дае дзець лішні сваёй энергіі. Паслядовіч.

•••

З лішкам — зверх якой‑н. нормы. [Саня:] — Наша праца акупілася з лішкам... Нікановіч.

лі́шка, ‑і, ДМ ‑шцы; Р мн. ‑шак; ж.

1. Разм. Няцотны лік. Гуляць у цот і лішку.

2. Тое, што і лішак.