Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

матэрыяліза́цыя, ‑і, ж.

Дзеянне паводле знач. дзеясл. матэрыялізаваць і матэрыялізавацца.

матэрыялі́зм, ‑у, м.

1. Навуковы, у адрозненне ад ідэалізму, напрамак у філасофіі, які сцвярджае першаснасць матэрыі і другаснасць свядомасці.

2. Вузка практычныя адносіны да рэчаіснасці. // Адносіны да рэчаіснасці з пункту гледжання сваёй выгады.

•••

Гістарычны матэрыялізм — састаўная частка марксісцка-ленінскай філасофіі, навука аб найбольш агульных законах развіцця грамадства.

Дыялектычны матэрыялізм — філасофія марксізма-ленінізма, якая базіруецца на матэрыялістычным тлумачэнні аб’ектыўнага свету і дыялектычным метадзе яго пазнання.

[Фр. matérialisme.]

матэрыялі́ст, ‑а, М ‑сце, м.

1. Паслядоўнік філасофскага матэрыялізму.

2. Разм. Чалавек, які вузка практычна адносіцца да рэчаіснасці і адмаўляе ўсё ідэальнае, узвышанае. // Той, хто падыходзіць да ўсяго з пункту гледжання матэрыяльных выгад для сябе.

матэрыялі́стка, ‑і, ДМ ‑тцы; Р мн. ‑так; ж.

Жан. да матэрыяліст.

матэрыялісты́чны, ‑ая, ‑ае.

1. Які грунтуецца на ідэях матэрыялізму. Матэрыялістычнае разуменне гісторыі.

2. Прасякнуты матэрыялізмам (у 2 знач.); вузка практычны.

матэрыялі́сцкі, ‑ая, ‑ае.

Разм. Які мае адносіны да матэрыяліста (у 2 знач.).

матэрыя́льнасць, ‑і, ж.

Уласцівасць матэрыяльнага (у 1 знач.).

матэрыя́льны, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да матэрыі (у 1, 2 знач.); рэчыўны, рэальны. Матэрыяльны свет.

2. Які мае адносіны да матэрыялу (у 1 знач.). [Вагуцкі] зайшоў на матэрыяльны склад. Ля стэлажоў корпаўся Чычын. Лынькоў.

3. Звязаны з валоданнем маёмасцю, сродкамі для існавання, даходамі, грашамі. Матэрыяльнае становішча. Матэрыяльная дапамога. □ Чалавек адмаўляецца ад павышэння, ад значна большага заробку і іншых матэрыяльных выгод, ад пераезду ў горад, каб працаваць у далёкім раёне, у гушчы народа, — што ж можна сказаць пра яго, акрамя пахвалы? Шамякін.

•••

Матэрыяльная забяспечанасць гл. забяспечанасць.