Verbum

якабінец, ✂, м.

1. Рэвалюцыянер-дэмакрат, член Вялікай французскай рэвалюцыі ў 18 ст.

2. Чалавек рэвалюцыйных перакананняў, вальнадумец (уст.).

|| прым. якабінскі, ✂.

яканне, ✂, н.

У мовазнаўстве: вымаўленне ненаціскнога галоснага «е» як «а» («я») пасля мяккіх зычных у першым складзе перад націскам.

якар, ✂, м.

1. Металічны стрыжань з лапамі, які прымацоўваецца да ланцуга і апускаецца на дно для ўтрымання на месцы судна, бакена, плывучага маяка і пад.

   • Стаяць на якары.
   • Кінуць я. (стаць на якар).
   • Аддаць я. (апусціць).
   • Выбіраць якары (паднімаць).
   • Зняцца з якара.
   • Я. ратунку (перан. апошні сродак ратунку, апошняя надзея).

2. Частка электрычнай машыны, якая ўтрымлівае на сабе абмотку (спец.).

3. Рыбалоўны кручок з трыма зубцамі (разм.).

|| прым. якарны, ✂.

якасны, ✂.

1. гл. якасць.

2. Высокай якасці, лепшы.

   • Якасныя сталі.
   • Я. рамонт.

|| наз. якасць, ✂.

якасць, ✂, ж.

1. Характэрная адзінка, істотная ўласцівасць, якая адрознівае адзін прадмет ці з’яву ад другіх.

   • Колькасць і я.
   • Пераход да новай якасці.

2. Тая або іншая ўласцівасць, годнасць, ступень прыгоднасці каго-, чаго-н.

   • Я. работы.
   • Я. прадукцыі.
   • Выдатная я.
   • Высокія душэўныя якасці.

○

• У якасці каго-чаго, прыназ. з Р — як хто-, што-н.

• Прысутнічаць у якасці наглядальніка.

|| прым. якасны, ✂.

• Якасныя змены.
• Якасныя адрозненні.

○

• Якасны прыметнік — у граматыцы: прыметнік, што абазначае якасць, уласцівасць прадмета.

>

які, ✂, займ.

1. пытальны і адносны. Абазначае пытанне пра якасць, уласцівасць, прымету чаго-н.

   • Якое сёння надвор’е?
   • Не ведаю, якое сёння чысло.

2. клічны. Абазначае ацэнку якасці каго-, чаго-н., выражае захапленне, здзіўленне, абурэнне і пад.

   • Я. сад!
   • Якая бяда!
   • Я. нягоднік.

3. Пры рытмічным пытанні ці ў рэпліцы ў адказ абазначае адмаўленне: ніякі, зусім не.

   • Я. з яго паляўнічы?
   • Ай, я. там заработак.
   • Мала атрымалі.

4. неазнач. Тое, што і які-небудзь (у 1 знач.; разм.).

   • Праз якую гадзіну пад’едзе і бацька.

◊

• Калі што якое (разм.) — калі здарыцца што-н. нечаканае, узнікнуць якія-н. цяжкасці, непрыемнасці.

• Які б ні быў (разм.) — які хочаш, любы; такі, які ёсць, калі іншага няма, іменна такі.

• Які-ніякі (разм.) — хоць які-небудзь, няхай нязначны, не надта добры.

  • Якое-ніякое жыллё, а сваё.

• Які яшчэ? (разм.) — ужыв. ў знач. які для ўзмацнення пытання.

  • Акучнік забраў Сяргей. — Я. яшчэ Сяргей?

якісьці, ✂ і якісь, займ.

1. Невядома які, нейкі.

   • Цябе пытаў я. чалавек.

2. Ужыв. пры характарыстыцы якіх-н. адмоўных з’яў ці якасцей.

   • Хлопец расце якімсьці гультаём.

які-небудзь, займ.

1. Той ці іншы.

   • Вазьмі якую-небудзь палку.

2. Не варты ўвагі, нязначны.

   • Гэта ж дарагая рэч, а не якая-небудзь ламачына.

3. У колькасці не больш чым што-н. (разм.).

   • Ён вернецца праз якіх-небудзь дваццаць хвілін.

якраз, прысл.

1. прысл. У гэты час, момант.

   • Тут я. у хату ўвайшоў бацька.

2. прысл. Дакладна, у самы раз.

   • Я. такая кніга.
   • Думаю, табе гэтыя туфлі я. па назе.

3. прысл. (у спалучэнні са словам «як»). Кропля ў кроплю, аднолькавы, надта падобны.

   • Сын — я. як бацька.
   • Шум я. як ад малатарні.

4. у знач. вык. Як па мерцы, як на каго-н. шыты.

   • Паліто мне я.

5. у знач. часц. Ужыв. для большая канкрэтызацыі, удакладнення каго-, чаго-н., для ўзмацнення якасці, падкрэслівання і абазначэння таго, што маецца на ўвазе.

   • Гэтага я. я і хацеў.
   • Міхась я. падыходзіць на такую работу.

якуты, ✂, м.

Народ цюркскай моўнай групы, які складае асноўнае насельніцтва Рэспублікі Саха (Якуціі), што ўваходзіць у склад Расійскай Федэрацыі.

|| ж. якутка, ✂.

|| прым. якуцкі, ✂.