Verbum

дзекабрыстка, ✂, ж.

Жонка дзекабрыста.

дзеканне, ✂, н.

1. гл. дзекаць.

2. Уласцівае беларускай мове чаргаванне цвёрдага зубнога д пры змякчэнні з мяккай афрыкатай дз: горад — у горадзе, іду — ідзі.

дзекаць, ✂; незак.

Вымаўляць афрыкату «дзь» на месцы мяккага «д».

|| наз. дзеканне, ✂.

дзелавіты, ✂.

Энергічны, умелы, прадпрымальны ў рабоце.

• Д. малады інжынер.

|| наз. дзелавітасць, ✂.

дзелавы, ✂.

1. Які адносіцца да грамадскай, службовай дзейнасці.

   • Дзелавая размова.
   • Дзелавыя сувязі.
   • Дзелавое пісьмо.

2. Які ведае справу, умела кіруе і клапоціцца аб рабоце.

   • Дзелавыя людзі.
   • Д. кіраўнік.

3. Прыдатны для апрацоўкі (спец.).

   • Д. лес.
   • Дзелавая драўніна.

дзеліва, ✂, н.

Лік або велічыня, якая падвяргаецца дзяленню.

дзель, ✂, ж.

1. Вынік дзялення аднаго ліку на другі.

2. Частка, доля, выдзеленая каму-н. (разм.).

   • Ён узяў сваю д.

дзельнік, ✂, м.

Лік або велічыня, на якую дзеліцца дзеліва.

дзеля, прыназ.

1. Для каго-, чаго-н., у інтарэсах каго-, чаго-н.

   • Д. агульнай справы.
   • Я зраблю гэта д. вас.

2. чаго. З мэтай, у мэтах чаго-н.

   • Д. адпачынку.
   • Д. кавалка хлеба.

дзень, ✂, м.

1. Частка сутак ад усходу да захаду сонца, ад раніцы да вечара.

   • Ясны д.
   • Дасць бог д., дасць і спажытак (прыказка).
   • І дзень і ноч (увесь час).

2. Тое, што і суткі.

   • Водпуск на 5 дзён.

3. Прамежак часу ў межах сутак, заняты чым-н.

   • Працоўны д.
   • Светлавы д. (частка сутак, на працягу якой свеціць Сонца).

4. чаго. Лік месяца, дата, прысвечаная якой-н. падзеі.

   • Дзень Перамогі (9 Мая — Свята Перамогі ў Вялікай Айчыннай вайне.)
   • Д. нараджэння.

5. мн. Пара, перыяд.

   • Дні юнацтва.

○

• Палярны дзень — за Палярным кругам: частка года, калі сонца не заходзіць за гарызонт.

• Посны дзень — дзень, у які згодна з царкоўным звычаям нельга есці скаромнае.

• Разгрузачны дзень — дзень з аблегчанай дыетай, асабліва для асоб, схільных да паўнаты.

• Санітарны дзень — дзень, які прызначаецца для навядзення санітарыі.

• Рабочы (працоўны) дзень — пэўны перыяд часу, адведзены для работы, службы.

◊

• Добры дзень! — прывітальны зварот днём пры сустрэчы са знаёмымі.

• Гэтымі днямі; на гэтых днях — некалькі дзён таму назад або праз некалькі наступных дзён.

• Дзень у дзень; дзень пры дні — штодзень, кожны дзень.

• Лічаныя дні — мала часу, нядоўга.

• З дня на дзень — у адзін з бліжэйшых дзён.

  • Чакаем іх з дня на дзень.

• Наводзіць цень на ясны дзень — наўмысна ўносіць няяснасць у якую-н. справу; блытаць каго-н.

• Учарашні дзень — былое, мінулае.

• Чуць дзень — вельмі рана, на світанні.

• Чорны дзень — цяжкая, змрочная часіна.

|| памянш.-ласк. дзянёк, ✂.

|| прым. дзённы, ✂.