Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

Скарачэнні

дзевяць, ліч.

Лік, лічба і колькасць 9.

|| парадкавы ліч. дзевяты, .

дзевяцьсот, ліч.

Лік і колькасць 900.

|| парадкавы ліч. дзевяцісоты, .

дзед1, , м.

  1. Бацька бацькі або маці.

  2. Наогул стары чалавек.

    • Сюды прыходзіў мудры дзед.
  3. Муж (разм.).

    • Добра каша пры хлебе, добра баба пры дзедзе (з нар.).

  • Дзед Мароз — казачны стары з сівой барадой, які ўвасабляе мароз і навагодняе свята.

  • Следам за дзедам — па прыкладу старэйшых.

|| памянш. дзядок, дзядуля, дзядуня і дзядуся.

|| прым. дзедаўскі, і дзядоўскі, .

  • Дзедаўская спадчына.
  • Дзядоўская паходка.

дзед2, , м. (уст.).

Прыстасаванне для асвятлення хаты з дапамогай лучыны ці смалістых корчыкаў.

дзедаўскі, .

  1. гл. дзед .

  2. перан. Вельмі стары або ўстарэлы.

    • Дзедаўская тэхніка.
    • Д. спосаб апрацоўкі зямлі.

дзедаўшчына, , ж., зб. (разм.).

  1. Спадчына пасля дзеда.

  2. У арміі: нераўнапраўныя і зневажальныя адносіны стараслужачых у адносінах да маладых салдатаў, навабранцаў (неадабр.).

дзедзіч, , м. (гіст.).

  1. Наследнік дзедаўскага двара, маёнтка.

  2. Уладар маёнтка, атрыманага ў спадчыну ад продкаў.

дзеепрыметнік, , м.

У граматыцы: форма дзеяслова, якая валодае побач з катэгорыямі дзеяслова (час, стан і трыванне) і катэгорыямі прыметніка (род, склон).

  • Д. цяперашняга часу.
  • Д. прошлага часу.

|| прым. дзеепрыметнікавы, .

дзеепрыслоўе, , н.

У граматыцы: нязменная форма дзеяслова, якая спалучае ў сабе адзнакі дзеяслова і прыслоўя.

|| прым. дзеепрыслоўны, .

дзежка, , ж.

Драўляная, крыху звужаная к верху пасудзіна з прамых клёпак для заквашвання цеста і інш.

  • Хапіў з дзежкі, аж не бачыць сцежкі (з нар.).

|| памянш. дзежачка, .

|| прым. дзежачны, і дзежкавы, .