Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

Скарачэнні

сойка, , ж.

Пярэстая лясная птушка атрада вераб’іных.

сок, , м.

  1. Вадкасць, якая знаходзіцца ў клетках, тканках і поласцях раслінных і жывёльных арганізмаў.

    • Кляновы с.
    • Страўнікавы с.
    • Выціснуць усе сокі з каго-н. (перан. абяссіліць празмернай работай).
  2. Напітак, які вырабляюць з мякаці розных пладоў.

    • Купіць вінаграднага соку.

  • Варыцца ў сваім саку (неадабр.) — працаваць, не падтрымліваючы сувязі з тымі, хто займаецца падобнай работай, не выкарыстоўваць іх вопыт.

  • У самым саку (разм.) — у росквіце фізічных сіл.

|| прым. сокавы, .

сокавыціскалка, , ж.

Апарат або прыстасаванне для выціскання соку з пладоў, ягад, гародніны.

сокал, , м.

Драпежная птушка з моцнай дзюбай і доўгімі вострымі крыламі; даўней яе выкарыстоўвалі пры паляванні на дробных жывёл і птушак.

  • Палёт сокала.
  • С. ясны (перан. назва прыгожага юнака, мужчыны; нар.-паэт.).
  • Слаўныя сокалы нашай краіны (перан. пра лётчыкаў, касманаўтаў; высок.).

|| памянш. саколік, .

|| прым. сакаліны, .

  • С. зрок (як у сокала).

сола, .

  1. нескл., н. Музычны твор або яго частка, прызначаная для выканання адным музыкантам, спеваком або танцорам.

    • С. для цымбалаў з аркестрам.
  2. нескл., н. Выкананне такога твора адным чалавекам.

    • С. на баяне.
  3. прысл. Без удзелу каго-н., асобна ад другіх (пра выкананне музычных твораў, танцаў).

    • Танцаваць, пець с.

|| прым. сольны, .

солад, , м.

Прадукт, падрыхтаваны з прарошчанага, высушанага і змолатага зерня хлебных злакаў; ужываецца для вырабу спірту, піва, квасу і пад.

  • Ячменны с.

|| прым. соладавы, .

соле...

Першая частка складаных слоў са знач. які мае адносіны да солі (у 1 і 3 знач.), напр. солеварэнне, солездабытчык, солезмяшчальнасць, соленасычанасць, солепрамысловасць, солераспрацоўкі, солерастваральнік, солеўтваральны.

солеварэнне, , н.

Здабыванне солі выварваннем яе з вады.

|| прым. саляварны, .

соль1, , ж.

  1. адз. Белае крышталічнае рэчыва з вострым смакам, ужываецца як прыправа да стравы.

    • Сталовая с.
    • Падсыпаць солі (таксама перан. добра даняць, дапячы каму-н. іроніяй, едкім словам).
    • Пуд солі з’есці з кім-н. (перан. добра і даўно ведаць каго-н.; разм.).
  2. перан., Тое, што надае асаблівы інтарэс, вастрыню чаму-н.

    • У гэтым якраз і ўся с. паэмы.
  3. У хіміі: прадукт поўнага або частковага замяшчэння вадароду кіслаты металам.

    • Берталетава с.

|| прым. салявы, і саляны, .

соль2, нескл., н.

Пяты гук музычнай гамы, а таксама нота, якая абазначае гэты гук.