Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

Скарачэнні

скрынка, , ж.

Ёмістасць звычайна чатырохвугольнай формы для захоўвання, укладвання чаго-н.

  • С. для цвікоў.
  • Паштовая с.
  • Снарадная с.

|| памянш. скрыначка, .

|| прым. скрыначны, .

скрыня, , ж.

  1. Драўляная чатырохвугольная пасудзіна для ссыпання ці складвання чаго-н.

    • С. для ячменю.
  2. Прадаўгаватая пасудзіна для перавозкі і трымання сельскагаспадарчых прадуктаў (бульбы, морквы і пад.).

    • Ссыпаць бульбу ў скрыню.
  3. Тое, што і куфар.

|| прым. скрыневы, .

  • Скрыневае века.

скрып, , м.

Рэзкі гук, што ўзнікае пры трэнні.

  • С. дзвярэй.

  • За адным скрыпам (разм.) — за адным заходам.

  • Са скрыпам (разм.) — нехаця ці з цяжкасцю (рабіць што-н.).

    • Са скрыпам атрымаў дазвол на паездку.

скрыпаць, ; незак.

Тое, што і скрыпець.

  • С. дзвярыма.

|| наз. скрыпанне, .

скрыпач, , м.

Музыкант, які іграе на скрыпцы.

|| ж. скрыпачка, .

скрыпень, , м.

Высокая травяністая расліна з мяцёлкай пурпурна-ружовых або белых кветак і пушыстым насеннем.

|| прым. скрыпнёвы, .

  • Сямейства скрыпнёвых (наз.).

скрыпець, ; незак.

  1. Утвараць скрыпучыя гукі.

    • Завесы ў дзвярах скрыпяць.
    • Скрыпіць снег пад нагамі.
  2. Гаварыць скрыпучым голасам.

    • Не гаворыць, а скрыпіць.
  3. перан. Жыць абы-як, з цяжкасцю падтрымліваючы свае сілы (разм.).

    • Скрыплю яшчэ трошкі.

|| аднакр. скрыпнуць, .

|| наз. скрыпенне, .

скрыпка, , ж.

Чатырохструнны смычковы музычны інструмент высокага тэмбру.

  • Сола на скрыпцы.
  • Першая с. (вядучая скрыпка ў аркестры, а таксама перан. пра чалавека, якому належыць галоўная, уплывовая роля ў чым-н.).

|| прым. скрыпічны, .

  • С. клас.

  • Скрыпічны ключ (спец.) — знак на нотным радку, які ўстанаўлівае вышыню і назву высокага гуку.

скрыпучы, .

Які вылучаецца скрыпам.

  • С. снег.
  • Скрыпучае акно.
  • С. голас (перан. рэзкі, падобны на скрып).

|| наз. скрыпучасць, .

скрытнічаць, ; незак. (разм.).

Быць скрытным, паводзіць сябе скрытна.