Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

эксцэ́нтрык¹, -а, мн. -і, -аў, м.

1. Артыст, які выконвае своеасаблівыя эксцэнтрычныя нумары.

2. Чалавек з дзівацтвамі.

эксцэ́нтрык², -а, мн. -і, -аў, м. (спец.).

Металічны дыск, насаджаны на вярчальны вал так, што цэнтры дыска і вала не супадаюць; ужыв. ў машынах для пераўтварэння вярчальнага руху ў паступальны.

эксцэ́нтрыка, -і, ДМ -рыцы, ж. (спец.).

Востракамедыйнае, заснаванае на кантрастах і нечаканасцях адлюстраванне дзеянняў, учынкаў персанажаў тэатральнага, цыркавога спектакля і іншых відовішчаў.

Музычная э.

Цыркавая э.

|| прым. эксцэнтры́чны, -ая, -ае.

Э. нумар.

эксцэнтры́чны¹, -ая, -ае.

1. Заснаваны на нечаканых рэзкіх гукавых ці зрокавых кантрастах, незвычайных, смешных прыёмах.

Э. трук.

2. Вельмі дзіўны, своеасаблівы, мудрагелісты.

Эксцэнтрычныя выхадкі.

|| наз. эксцэнтры́чнасць, -і, ж.

эксцэнтры́чны², -ая, -ае (спец.).

Які не мае агульнага цэнтра; проціл. канцэнтрычны.

Эксцэнтрычныя кругі.

эксцэ́с, -у, мн. -ы, -аў, м. (кніжн.).

1. Крайняе праяўленне чаго-н.; празмернасць, нястрыманасць.

Захоўваць вытрымку, ніякіх эксцэсаў!

2. Парушэнне нармальнага ходу чаго-н., вострае сутыкненне.

Папярэдзіць узнікненне эксцэсаў.

экс-..., прыстаўка.

Утварае назоўнікі са знач. былы, які быў раней (у абазначэнні званняў, пасад), напр.: экс-міністр, экс-прэзідэнт, экс-рэкардсмен, экс-чэмпіён.

экумені́зм, -у, м. (спец.).

Супрацоўніцтва цэркваў розных веравызнанняў з мэтай збліжэння, а ў канчатковым выніку злучэння ўсіх кірункаў хрысціянства і іншых веравызнанняў.

|| прым. экумені́чны, -ая, -ае.

Э. рух.

эла́стык, -у, м.

Сінтэтычнае эластычнае валакно, а таксама вырабы з яго, што маюць уласцівасць расцягвацца.

Штаны з эластыку.

|| прым. эласты́чны, -ая, -ае.

эласты́чны, -ая, -ае.

1. Гнуткі і пругкі, які мае ўласцівасць расцягвацца.

Э. бінт.

2. перан. Плаўны, пазбаўлены рэзкасці, мяккі.

Эластычныя рухі.

|| наз. эласты́чнасць, -і, ж. (да 2 і 3 знач.).