Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

эксплуатацы́йнік, -а, мн. -і, -аў, м. (спец.).

Той, хто займаецца эксплуатацыяй (у 2 знач.), практычным выкарыстаннем чаго-н.

Ачышчальныя збудаванні здадзены эксплуатацыйнікам.

эксплуата́цыя, -і, ж.

1. Бязвыплатнае прысваенне аднымі людзьмі прадуктаў працы іншых людзей.

2. Сістэматычнае выкарыстанне для якіх-н. практычных мэт прыродных багаццяў, сродкаў вытворчасці, будынкаў, машын і пад.

Э. аўтамабіля.

Служба эксплуатацыі на аўтамабільных дарогах.

Э. будынка тэатра.

|| прым. эксплуатацы́йны, -ая, -ае (да 2 знач.).

экспрапрыі́раваць, -рую, -руеш, -руе; -руй; -раваны; зак. і незак., каго-што (кніжн.).

Падвергнуць (падвяргаць) каго-, што-н. экспрапрыяцыі.

Э. маёмасць.

экспрапрыя́тар, -а, мн. -ы, -аў, м. (кніжн.).

Той, хто экспрапрыіруе што-н.

|| прым. экспрапрыя́тарскі, -ая, -ае.

экспрапрыя́цыя, -і, ж. (кніжн.).

Прымусовая канфіскацыя маёмасці ў каго-н.

Э. зямлі.

|| прым. экспрапрыяцы́йны, -ая, -ае.

экспро́мт, -а, М -мце, мн. -ы, -аў, м.

1. Верш, музычны твор і пад., створаныя без папярэдняй падрыхтоўкі, у момант выканання.

Музычны э.

2. Прамова, трапны адказ, сказаныя без папярэдняга абдумвання.

|| прым. экспро́мтны, -ая, -ае.

экспро́мтам, прысл.

Без падрыхтоўкі, адразу.

Выступіць э.

экспрэ́с, -а, мн. -ы, -аў, м.

Цягнік, аўтобус, параход і пад., якія ідуць з вялікай хуткасцю і спыняюцца толькі на галоўных прыпынках, станцыях.

|| прым. экспрэ́сны, -ая, -ае.

экспрэсі́ўны, -ая, -ае (кніжн.).

Выразны, з экспрэсіяй.

Экспрэсіўныя сродкі мовы.

|| наз. экспрэсі́ўнасць, -і, ж.

экспрэ́сія, -і, ж. (кніжн.).

Выразнасць, сіла выражэння пачуццяў, перажыванняў і пад.

Дэкламаваць з экспрэсіяй.