Verbum

я, займ.

1. Служыць для абазначэння тым, хто гаворыць, самога сябе.

   • Я не я і кабыла не мая (прыказка: нічога не ведаю, ні да чаш не маю дачынення).

2. у знач. наз. нескл., н. Ужыв. для абазначэння сябе самога як асобы.

   • Маё чалавечае «я».
   • Паказаць свае «я» - 1) поўнасцю выявіць свае якасці, магчымасці, здольнасці; 2) настаяць на сваім.

◊

• Вось я цябе (яго, яе, вас, іх)! (разм.) — пагражальны вокрык ці заўвага.

яблык, ✂, м.

Плод яблыні.

• Летні сорт яблыкаў.
• Яблыку няма дзе ўпасці (перан. надта цесна).
• Я. ад яблыні недалёка адкочваецца (прыказка пра таго, хто атрымаў у спадчыну дрэнныя звычкі ад бацькі, маці).

○

• Адамаў яблык — кадык.

• Вочны яблык — шарападобнае цела вока.

◊

• У яблыкі — з цёмнымі круглымі плямамі на поўсці (пра коней).

• Яблык разладу (кніжн.) — прычына, прадмет спрэчкі, сваркі, разладу [паводле старажытнага грэчаскага міфа пра кінуты багіняй разладу Эрыдай яблык з надпісам «найпрыгажэйшай» і як з-за гэтага ўзнікла спрэчка паміж багінямі Герай, Афінай і Афрадытай].

|| памянш. яблычак, ✂.

|| прым. яблычны, ✂.

• Я. сок (з яблыкаў).

яблыня, ✂, ж.

Пладовае дрэва сямейства ружакветных з ядомымі круглымі салодкімі або кісла-салодкімі пладамі.

|| памянш. яблынька, ✂.

|| прым. яблыневы, ✂.

яблычак, ✂, м.

1. гл. яблык.

2. Цэнтр мішэні (у 1 знач.) у выглядзе чорнага круга.

   • Папасці (пацэліць, трапіць) у самы я. (таксама перан. дакладна, правільна ўгадаць, сказаць і пад.; разм.).

ява, ✂, ж.

Тое, што сапраўды існуе або існавала; рэальнасць, рэчаіснасць, а не сон ці мара.

• Мара стала явай.

явар, ✂, м.

1. Дрэва сямейства кляновых; белы клён.

2. -у, толькі адз. Драўніна гэтага дрэва.

|| прым. яваравы, ✂.

явачны, ✂.

1. Які мае адносіны да яўкі (у 1 знач.).

   • Явачныя дні.

2. Які мае адносіны да яўкі (у 2 знач.).

   • Явачная кватэра.

◊

• Явачным парадкам — без папярэдняй згоды, дазволу.

• Усяліцца ў дом явачным парадкам.

явіцца, ✂; зак. (разм.).

Прыйсці куды-н., з’явіцца дзе-н.

• Я. ў суд.

|| незак. яўляцца, ✂.

|| наз. яўка, ✂.

яга, ✂, ж.

У казках: баба-яга.

ягада, ✂, ж.

Невялікі сакавіты плод кустовых і травяністых раслін.

• Ягады малін.
• Аднаго поля ягады (перан. зусім свой па духу, паводзінах чалавек; разм., звычайна неадабр.).

|| памянш. ягадка, ✂.

|| прым. ягадны, ✂.

• Я. год.