валацу́га, ‑і, ДМ ‑у, Т ‑ам, м.; ДМ ‑цузе, Т ‑ай (‑аю), ж.
Разм. Бяздомны чалавек, які не мае пэўнага прыстанішча і заняткаў; бадзяга. Бежанства зблытала.. [Сёмкавы] разлікі, выбіла з-пад ног падпору і вось — перад.. [Рыгорам] бяздомны валацуга. Гартны. // Лаянк. Пра таго, хто любіць валачыцца, цягацца без справы.
валацу́жнік, ‑а, м.
Разм. Тое, што і валацуга.
валацу́жніцкі, ‑ая, ‑ае.
Разм. Які звязаны з валацужніцтвам.
валацу́жніцтва, ‑а, н.
Разм. Стан, спосаб жыцця валацугі. Пратэст у.. асяроддзі [беспрацоўных] часта прымае пасіўныя формы: эміграцыя або валацужніцтва па краю ў пошуках работы. У. Калеснік. // Пагард. Частак перамена месца жыхарства, працы.
валацу́жнічаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
Разм. Быць валацугам (‑ай), не мець пастаяннага месца жыхарства. // Пагард. Часта мяняць працу і месца жыхарства; бадзяцца.
валацу́жны, ‑ая, ‑ае.
Разм. Уласцівы валацугу (‑зе); звязаны з валацужніцтвам; бадзяжны. Думкі аб Радзіме, аб сваім валацужным жыцці, аб сыне не пакідалі.. [Андрэя Пятровіча] ні на хвіліну. Скрыпка.
валача́шчы, ‑ая, ‑ае.
Разм. Які пастаянна пераходзіць з месца на месца, не маючы пэўнага прытулку. Валачашчая сука прыбілася сюды і паспела ўжо тут ашчаніцца. Чорны.
валачо́бнік, ‑а, м.
Уст. Песеннік, які ходзіць у велікодныя дні па дварах з віншавальнымі песнямі. Настаў вялікдзень. Пайшоў Сцяпанка з іншымі хлапчукамі ў валачобнікі на ўсю ноч. Бядуля.
валачо́бны, ‑ая, ‑ае.
Уст. Які мае адносіны да валачобнікаў. Валачобныя песні. // Уласцівы валачобніку, такі, як у валачобніка.
валачы́, ‑лаку, ‑лачэш, ‑лачэ; ‑лачом, ‑лачаце; пр. валок, ‑лакла, ‑лакло; заг. валачы; незак., каго-што.
1. Цягнуць волакам, не адрываючы ад паверхні чаго‑н. Галлё для маскіроўкі неслі з ляска, валаклі за сабой, прымінаючы траву. Мележ.
2. Несці, везці што‑н. цяжкае, з цяжкасцю. Ускрай дарогі Патапчык валок два вялізныя мяхі: адзін ён трымаў перад сабою, а другі за плячамі. Чарнышэвіч. На гасцінцы грукатала, там ішлі машыны з прычэпамі. Аўтакалона валакла лес на сплаў да Віліі. Пташнікаў.
3. Разм. Весці сілком куды‑н. [Дзяўчына] не бачыла, як скруцілі фашысты хлопцу рукі, як білі яго, як валаклі ў гестапа. Васілёнак.
4. Разм. Красці. [Маргун:] Праўда, бралі некаторыя... і з двара валаклі і лес секлі. Крапіва.
•••
Ледзь ногі валачы — тое, што і ледзь ногі цягаць (гл. цягаць).