Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

аксесуа́р, ‑а, м.

1. Прыналежнасць чаго‑н.

2. звычайна мн. (аксесуа́ры, ‑аў). Пабочныя з’явы, дэталі, якія дапаўняюць што‑н., ствараюць фон для галоўнага (у жывапісе, літаратуры, скульптуры). Яшчэ больш прасталінейна-алегарычныя фігуры Капіталу і Працы ў вершы «Два». Яны, праўда, дадзены з разнастайнымі аксесуарамі ў рэзкім кантрасце адзін аднаму, але проціпастаўляюцца тут не больш як «носьбіты» пэўных паняццяў. Перкін. // Прадметы тэатральнага абсталявання; бутафорыя.

[Фр. accessoire.]

аксесуа́рны, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да аксесуара.

аксідава́нне, ‑я, н.

Спец. Дзеянне паводле знач. дзеясл. аксідаваць.

аксідава́ны, ‑ая, ‑ае.

Спец. Які мае цёмную, нержавеючую паверхню ў выніку аксідавання. Аксідаваныя гаплікі і гафтачкі.

аксідава́цца, ‑дуецца; незак.

Зал. да аксідаваць.

аксідава́ць, ‑дую, ‑дуеш, ‑дуе; зак. і незак., што.

Спец. Дзейнічаць акісленнем на верхні слой металу для засцярогі ад карозіі або надання прыгожага знешняга выгляду.

[Ад грэч. axys — кіслы.]

аксіёма, ‑ы, ж.

Палажэнне, якое не патрабуе доказу і прымаецца ў якасці зыходнага прынцыпу якой‑н. тэорыі. // перан. Відавочнае сцвярджэнне, бясспрэчная ісціна.

[Грэч. oxioma.]

аксіялагі́чны, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да аксіялогіі, звязаны з аксіялогіяй.

аксіяло́гія, ‑і, ж.

Філасофскае вучэнне аб каштоўнасцях.

[Гр. axios — каштоўны і logos — вучэнне.]

аксіяма́тыка, ‑і; ДМ ‑тыцы, ж.

Сукупнасць аксіём, пакладзеных у аснову той або іншай навукі. Аксіяматыка геаметрыі.