Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

недвухсэ́нсавы, ‑ая, ‑ае.

Які не дапускае дваякага разумення, тлумачэння. Недвухсэнсавы намёк.

недвухсэнсо́ўны, ‑ая, ‑ае.

Тое, што і недвухсэнсавы. Алесь крыху пачырванеў і не адказаў. Ён разумеў гэты недвухсэнсоўны намёк. Ваданосаў.

не́дзе, прысл.

1. У нейкім, дакладна невядомым месцы; дзесьці. Я чую гул. У высях недзе Ракоча, кружыць самалёт. Колас. — Не магу адразу пазнаць, — сказаў гаспадар, — недзе я вас бачыў. Чорны. Атрад за ноч быў напалову абыдзены з поўначы. Там недзе немцы прарваліся цераз Нёман. Брыль.

2. з інф. Няма месца (дзе можна было б што‑н. зрабіць, размясціцца і пад.). Папрачыналіся напалоханыя людзі, беглі куды папала, крычалі: — Ратуйцеся, немцы ў лесе... Але хавацца было ўжо недзе. Лынькоў.

3. з інф. Неадкуль (што‑н. узяць, атрымаць і пад.). Недзе было ўзяць вады.

4. Невядома куды, кудысьці. Хутка настаўнік недзе выехаў, школа апусцела. Якімовіч.

5. Ужываецца ў выпадках, калі дакладна не вызначаецца час дзеяння. Убачымся недзе на тым тыдні. □ Назаўтра, недзе блізка к абеду, у вёску заявіўся конны разведчык. Пестрак.

6. Разм. Ужываецца пры выказванні няўпэўненасці, меркавання. — Вазьмі, — пхала жанчына Косціку хлеб у руку. — З’ясі па дарозе. Галодны ж недзе. Арабей.

недзеяздо́льнасць, ‑і, ж.

Уласцівасць і стан недзеяздольнага.

недзеяздо́льны, ‑ая, ‑ае.

1. Кніжн. Няздольны да дзеяння, да дзейнасці. Недзеяздольная арганізацыя.

2. Спец. Які не мае права рабіць дзеянні юрыдычнага характару і не нясе адказнасці за свае ўчынкі. Недзеяздольны кліент.

недзіця́чы, ‑ая, ‑ае.

Які не ўласцівы дзіцячаму ўзросту, дзецям. Недзіцячая сур’ёзнасць. □ На заплаканы тварык балюча глядзець, У вачах — недзіцячае гора. Гілевіч.

недзялі́масць, ‑і, ж.

Кніжн. Няздольнасць дзяліцца, распадацца на часткі; непадзельнасць.

недружалю́бнасць, ‑і, ж.

Непрыязныя адносіны, непрыхільнасць да каго‑н. Зіна.. пачула недружалюбнасць у голасе мужа і адразу ж убегла ў пакой. Дуброўскі.

недружалю́бны, ‑ая, ‑ае.

Які непрыязна, непрыхільна ставіцца да каго‑н. Хацелася крыкнуць! «Ноч — мачыха недружалюбная!» Пестрак. // Які выяўляе недружалюбнасць, непрыязнасць. Недружалюбны тон голасу.

недурны́, ‑ая, ‑ое.

Даволі разумны. Недурны чалавек.