Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

збытавы́, ‑ая, ‑ое.

Які мае адносіны да збыту, звязаны з продажам гатовай прадукцыі. Збытавая кантора. Збытавая база.

збы́так, ‑тку, м.

Разм. Тое, што перавышае норму, патрэбу ў чым‑н.; лішак, празмернасць. Была доўгая адлега, і млын .. шумеў з трыумфальным задорам, юрліва захлынаючыся ў збытку вады. Зарэцкі.

збы́цца, збудзецца; пр. збыўся, ‑лася, ‑лося; зак.

Ажыццявіцца, здзейсніцца (пра што‑н. жаданае, прадказанае і пад.). [Талашовы] жаданні збыліся: ён папомсціўся палякам за сваю асабістую крыўду і за крыўды, прычыненыя палякамі другім. Колас. Слова Леніна не забудзецца: што ён сказаў, тое збудзецца. З нар.

збыць, збуду, збудзеш, збудзе; пр. збыў, ‑ла, ‑ло; зак., каго-што.

1. Знайшоўшы пакупніка, прадаць што‑н. Збыць тавар. □ Маці спраў весці не ўмела, і ў мінулым годзе запушчаную і ўшчэнт разбураную гаспадарку прыйшлося збыць. Васілевіч. [Вятрак] не мог задаволіць патрэб вялікай гаспадаркі, і людзі, нагараваўшыся з ім, збылі яго амаль за нішто. Ракітны.

2. Разм. Прыладзіць, адаслаць куды‑н., стараючыся пазбавіцца ад каго‑н. Цяпер ужо здагадалася Зося: значыцца, гаспадыня хоча яе збыць на гэты час? Чорны. — Ды гэтак дзед захоча сабе маладую жонку ўзяць, балазе трапляецца выпадак збыць старую... Васілевіч. // Вызваліцца ад чаго‑н. непрыемнага, непатрэбнага. Збыць клопат. Збыць бяду з галавы.

•••

Збыць з рук — пазбавіцца ад каго‑, чаго‑н.

збэ́йсаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.

Разм. Закінуць, згубіць, страціць. Збэйсаў недзе ножык.

збэ́сціць, збэшчу, збэсціш, збэсціць; зак., каго-што.

Разм.

1. Груба аблаяць, зняважыць. Славіку, відаць, здалося, што ён і напраўду ўтаптаў свайго саперніка ў гразь — спалохаў, зняважыў, збэсціў. Шамякін.

2. Неакуратным карыстаннем давесці да непрыгоднасці (пра вопратку). Збэсціць сукенку.

збяга́нне, ‑я. н.

Дзеянне паводле дзеясл. збягаць (у 1 знач.) — збегчы (у 1, 2 знач.).

збяга́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца.

Незак. да збегчыся.

збяга́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.

1. Незак. да збегчы.

2. Спускацца па схіле ўніз, пад адхон (пра дарогу, сцежку і пад.). З пагорка ўніз, у бок даліны, Збягае сцежка між кустоў. Колас. Мазыр, Мазыр! Збягаеш ты з прыгожых берагоў крутых. Дубоўка.

збядне́лы, ‑ая, ‑ае.

Які збяднеў, стаў бедным. У скрыпача валасы былі гладка, акуратна прычасаны, і ўвесь ягоны выгляд паказваў на збяднелага інтэлігента. Галавач.