Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

сыхо́дзіць, ‑джу, ‑дзіш, ‑дзіць; незак.

1. Незак. да сысці.

2. перан. Размяшчацца нахільна. Узгорак .. наводдалек .. сыходзіў у лагчыну. Чорны. Канюшына сыходзіла ў нізкі куп’істы поплаў з раскіданым статкам кароў. Лобан.

3. (з адмоўем «не»). Пастаянна знаходзіцца дзе‑н., не пакідаць чаго‑н. (пра чалавека, жывёлу). Дзіця не сыходзіць з рук. // Пастаянна быць, аставацца дзе‑н. (пра прадметы). Хлеб, як бы ні было яго мала, не павінен сыходзіць са стала. Колас. // Пастаянна быць бачным, не знікаць (пра які‑н. выраз твару, усмешку і пад.). Лёгкая ўсмешка амаль не сыходзіла з .. твару [Ванды]. Марціновіч. Усміхаўся .. [бацька] так прыветна, што хораша станавілася на душы, але і тады ціхі сум не сыходзіў з яго твару. Чарнышэвіч. // Пастаянна быць накіраваным, звернутым на каго‑, што‑н. (пра вочы, погляд). Вочы .. [Рамана] не сыходзяць з бота. Чорны.

•••

Не сыходзіць з языка (думак) — увесь час быць, прысутнічаць у чыіх‑н. думках, упамінацца ў размовах.

сыхо́днасць, ‑і, ж.

Спец. Матэматычнае паняцце, якое азначае, што некаторая пераменная велічыня мае граніцу.

сыхо́дны, ‑ая, ‑ае.

Які паступова меншае, паніжаецца. У сыходным парадку. Сыходны націск.

•••

Сыходная інтанацыя гл. інтанацыя.

сыце́йшы, ‑ая, ‑ае.

Выш. ст. да прым. сыты.

сы́ценькі, ‑ая, ‑ае.

Разм. Памянш.-ласк. да сыты; дастаткова сыты. Па багата расквечаным поплаве снавалі сыценькія, нібы точаныя, цяляты. Брыль.

сыце́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; незак.

Станавіцца сытым (у 2 знач.). Кабан добра еў, добра рос і сыцеў. Палтаран.

сыці́ць, сычу, сыціш, сыціць; незак., што.

Падсалоджваць ваду, квас мёдам і пад.; настойваць мёд на чым‑н.

сыць, ‑і, ж.

Сытасць. Вось паказалася .. хартовая галава: морда ў крыві, вочы заплылі хіжаю сыццю і ў зубах штось тырчыць... Гарэцкі. [Якаў:] — Гу... Не заўсёды ж і дрэнна жыць, бог дасць і лепш пажывём, у багацці, у сыці, а?.. Галавач.

•••

Да сыці — уволю, удосталь. Наесціся да сыці. Нацешыцца да сыці.

сыч, ‑а, м.

1. Начная і вячэрняя птушка з бурай афарбоўкай сямейства сапраўдных соў.

2. перан. Разм. Маўклівы, пануры чалавек. Сядзіць сыч сычом.

сычанё,

гл. сычаня.