Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

пульса́тар, ‑а, м.

Спец.

1. Прыбор, які стварае раўнамерныя імпульсы электрычнага току.

2. Прыбор, машына, якія працуюць з раўнамернымі штуршкамі і перапынкамі.

пульса́цыя, ‑і, ж.

Дзеянне паводле дзеясл. пульсаваць (у 1 знач.).

пульсі́метр, ‑а, м.

Медыцынскі інструмент для вызначэння скорасці і характару пульсу.

[Ад лац. pulsus — штуршок і mētreō — мера.]

пульсу́ючы,

1. ‑ая, ‑ае. Дзеепрым. незал. цяпер. ад пульсаваць.

2. ‑ая, ‑ае; у знач. прым. Які працуе, дзейнічае рытмічна, з перыядычнымі зрухамі, зменамі. Пульсуючы струмень. Пульсуючы ток. Пульсуючы рухавік.

3. Дзеепрысл. незак. да пульсаваць.

пульсэ́тка, ‑і, ДМ ‑тцы; Р мн. ‑так; ж.

Цёплы рукаўчык, які надзяваецца на руку на тое месца, дзе намацваецца пульс; адпаведная частка рукавіцы, пальчаткі. Калі ўласавец у пілотцы астаўся ў хаце адзін, Наста агледзела, што ў руцэ ў яго белыя пальчаткі, тонкія, з воўны, і трымаў ён іх за пульсэтку, сціснуўшы ў кулаку. Пташнікаў.

пульт, ‑а, М ‑льце, м.

1. Падстаўка для пот. Дырыжорскі пульт.

2. Устаноўка з сістэмы прыбораў, якая дае магчымасць кіраваць на адлегласці работай чаго‑н. Пульт кіравання касмічным караблём. Дыспетчарскі пульт. □ Усімі самымі цяжкімі і адказнымі працэсамі ішло кіраванне з пультаў, тэхніка тут нагадвала проста чарадзейства. Скрыган. Утульна і хітравата падміргвалі кантрольныя лямпачкі на пультах, мякка гулі рэле аўтаматычных лабараторый. Шыцік.

[Ням. Pult.]

пульхне́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; незак.

Станавіцца пульхным, пульхнейшым, пухлым. У шырокай печы ля парога весела гарэлі дровы, клекаталі.. чыгуны і ўвачавідкі пульхнеў на патэльні жоўты, як паўдзённае сонца, блін. Хадкевіч.

пу́льхны, ‑ая, ‑ае.

1. Мяккі, быццам надзьмуты, пухлы. Пульхныя вусны. □ Саладжавая, некалькі тупая наіўнасць [Шчыгельчыка] застыла на пульхных мяккіх шчоках. Пестрак. Твар.. [Ціхана] распух, стаў бялявы, пульхны. Дуброўскі. // Тоўсты, сыты. Малады Сурвіла — пульхны, выглян[ц]аваны хлопец. Чорны. Чалавек ветліва падаў маленькую, пульхную, як у жанчыны, ручку. Пянкрат.

2. Мяккі, пухкі. А з пшанічнае мукі І выходзіць хлеб такі, Белы, нібы вата, Пульхны, наздраваты. Грахоўскі. Тэкля выцягнула з печы талерку аладачак у смятане, беленькіх і пульхных, і паставіла на стол. Краўчанка. // Лёгкі, пушысты. Снег быў пульхны, і ссоўваць лапатамі яго было няцяжка. Скрыпка. Зямля цёпла пахне, пульхная, адвечна-вільготная. Ермаловіч.

3. Тоўсты, аб’ёмісты, раздуты. Мажэйка паклаў на трыбуну пульхны том даклада, прыціснуў яго кулаком. Асіпенка.

пуля́рка, ‑і, ДМ ‑рцы; Р мн. ‑рак; ж.

Пакладаная адкормленая курыца.

[Ад фр. poularde.]

пуля́ць, ‑яю, ‑яеш, ‑яе; незак.

Разм. Страляць; кідаць чым‑н. у каго‑, што‑н. — А скажы мне, хлопча: у які бок [стрэльба] пуляе? У зайца ці ў таго, хто па зайцу?.. Ракітны. — Бог з ёй, з такой Амерыкай, калі ў цябе пуляюць тут ні за што ні пра што. Лынькоў.