Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

Скарачэнні

зямельны, .

  1. гл. зямля.

  2. Які мае адносіны да землеўладання (у 1 знач.) і да земляробства.

    • Зямельнае права.
    • Зямельная рэформа.

зямлісты, .

  1. Які змяшчае многа часцінах зямлі (у 4 знач. і спец.).

    • З. торф.
  2. Пра колер твару: шаравата-бледны.

    • З. твар.

|| наз. зямлістасць, .

зямля, , ж.

  1. (у тэрміналагічным значэнні — 3 вялікае). Трэцяя ад Сонца планета, якая круціцца вакол сваёй восі і вакол Сонца.

    • Месяц — спадарожнік Зямлі.
  2. Суша (у адрозненне ад воднай або паветранай прасторы).

    • На гарызонце маракі ўбачылі зямлю.
    • Адрознівацца як неба ад зямлі (вельмі моцна, рэзка).
  3. Глеба, верхні слой кары нашай планеты, паверхня.

    • Апрацоўка зямлі.
    • Хадзіць па зямлі.
  4. Рыхлае цёмна-бурае рэчыва, што ўваходзіць у састаў кары нашай планеты.

    • З. з пяском і глінай.
  5. Тэрыторыя, якая знаходзіцца ў чыім-н. уладанні, карыстанні.

    • Калгасная з.
    • Цалінныя землі.
  6. Краіна, дзяржава (высок.).

    • Беларуская з.

|| памянш.-ласк. зямелька, і зямліца, .

|| прым. зямельны, , земляны, і зямны, .

  • Зямельны ўчастак.
  • Зямельныя работы (работа па ўпарадкаванню насыпаў, каналаў і пад.).
  • Зямны шар.
  • Зямная вось.

  • Зямны паклон — нізкі паклон, як выказ глыбокай павагі, удзячнасці.

зямляк, , м.

Ураджэнец адной з кім-н. мясцовасці.

|| ж. зямлячка, .

зямляне, , м.

Жыхары планеты Зямля.

  • Зямлян налічваецца пяць мільярдаў.

зямлянка, , ж.

Крытае паглыбленне ў зямлі, выкапанае для жылля, укрыцця.

|| прым. зямляначны, .

зямляцтва, , н.

  1. Прыналежнасць па нараджэнню, жыхарству да адной мясцовасці (пра некалькі асоб).

  2. Аб’яднанне ўраджэнцаў адной мясцовасці, краіны ў другой мясцовасці, краіне.

|| прым. зямляцкі, .