Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

Скарачэнні

рыхтаваць, ; незак.

  1. Рабіць годным, гатовым для чаго-н. (для выкарыстання, ужывання, для ажыццяўлення чаго, для работы).

    • Р. глебу пад пасевы.
    • Р. хворага да аперацыі.
    • Р. кадры.
  2. Працаваць над выкананнем чаго-н., распрацаваць што-н.

    • Р. матэрыялы для даклада.
    • Р. дыпломную работу.
  3. Збірацца, намервацца зрабіць што-н., задумваць што-н.

    • Р. удар па праціўніку.
  4. Варыць ежу, гатаваць.

    • Р. вячэру.

рыхтык, прысл. (разм.).

Правільна, якраз, дакладна (таксама, такі самы).

  • Зраблю р. так, як ты сказаў.
  • Сын — р. бацька (у знач. нязм. прым.).

рыцар, , м.

  1. У сярэдневяковай Еўропе: феадал, які належаў да ваенна-землеўладальніцкага саслоўя, а таксама цяжка ўзброены воін, які знаходзіўся ў васальнай залежнасці ад свайго сюзерэна.

    • Р. журботнага вобраза (пра Дон-Кіхота, героя рамана Сервантэса).
    • Р. без страху і дакору (перан. пра смелага, ва ўсім бездакорнага чалавека; высок.).
    • Р. плашча і кінжала (перан. тайны грабежнік і забойца; кніжн.).
  2. перан. Самаадданы, высакародны чалавек (высок.).

    • Р. рэвалюцыі.

|| прым. рыцарскі, .

  • Рыцарскія даспехі.
  • Р. ўчынак.

рыцарства, , н.

  1. зб. У феадальнай Еўропе: прывілеяванае ваенна-землеўладальніцкае саслоўе, рыцары (у 1 знач.).

  2. Самаадданасць, высакародства (кніжн.).

    • Праявіць Р.

рыцца, ; незак.

  1. Капацца ў чым-н. рыхлым, сыпкім (пра жывёл).

    • На пожні рыліся свінні.
  2. перан. Перабіраць, перакладваць што-н. (звычайна шукаючы што-н.).

    • Р. ў шуфлядзе.

рыцына, , ж.

Алей, які здабываецца з насення клешчавіны і ўжываецца як слабіцельнае.

|| прым. рыцынавы, .

рыць, ; незак.

  1. Капаць, раскопваць рыхлае, сыпкае (лычом, рылам); капаючы, даставаць з зямлі, вырываць.

    • Свіння рые пожню.
    • Дзік рые бульбу.
  2. Вымаючы зямлю, рабіць паглыбленне (пра жывёл).

    • Барсук рые нару.

|| зак. вырыць, .

  • В. нару.

|| наз. рыццё, .

рычаг, , м.

  1. Устройства, якое мае пункт апоры і служыць для ўраўнаважвання большай сілы пры дапамозе меншай, а таксама для выканання якой-н. работы.

    • Падважыць груз рычагом.
    • Р. скорасці.
    • Рычагі кіравання (таксама перан.).
  2. перан. Сродак, якім можна паўздзейнічаць на каго-, што-н., прывесці каго-, што-н. у рух.

    • Пісьменнасць — р. культуры.

|| памянш. рычажок, .

|| прым. рычажны, .

  • Р. механізм.

рыштаванне, , н.

Часовае збудаванне з дошак, стоек або металічных трубак, якое ўстанаўліваецца ўздоўж сцен для будаўнічых або рамонтных работ.

  • Будынак у рыштаванні.

рышток, , м.

Жалабок, канаўка сцёку вады.

  • Прыдарожныя рышткі.