се́мя, семя і семені, Д семю і семені, В семя, Т семем і семенем, М (аб) семі і (аб) семені, н.
1. Зачатак расліны, які складаецца з зародка і абалонкі. // зб. Зародкі расліны, якія ўжываюцца ў ежу ці для якіх‑н. патрэб. Ільняное семя.
2. перан. Зародак, пачатак, крыніца чаго‑н. Навукі семя засявай! Колас.
3. Уст. Патомства, род. Не, не пакіну я гэтай штукі, — Трафімыч патрос аўтаматам, — аж пакуль да канца не вынішчу дурное семя [фашыстаў]. Краўчанка. // Разм. лаянк. Вырадак. Чортава семя.
•••
Цытворнае семя — тое, што і цытвора.
се́мявы, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да семя (у 1 знач.), заключае ў сабе семя. Семявыя каробачкі.
2. Які мае адносіны да семя (у 3 знач.). Семявы канацік. // Які выпрацоўвае або мае ў сабе семя (у 3 знач.). Семявыя залозы. Семявая вадкасць.
семядо́льны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да семядолі. Семядольныя лісцікі.
семяе́д, ‑а, М ‑дзе, м.
Жучок, які пашкоджвае насенне (раслін). Канюшынны семяед.
семязліццё, ‑я, н.
Выхад, зліццё семені, спермы.
сем’яні́н, ‑а, м.
1. Сямейны чалавек. Для рабочага трэба тое, каб ён працаваў не больш 8 гадзін у суткі, маючы час для адпачынку, для свайго развіцця, для карыстання сваімі правамі, як чалавека, як сем’яніна, як грамадзяніна. Ленін. Падумаць толькі... Сем’янін, А вырабляе... Жах адзін! Здавалася, Касы пачырванее, Але вось чырванець не ўмее. Корбан. // Чалавек, які мае неабходныя для сямейнага жыцця якасці. А на наступным прыпынку сеў і Вадзім. Ён здалёк ужо ўсміхаўся Міколу, паказваючы яму вялікую гаспадарчую сумку. — Раблюся прыкладным сем’янінам. Гаўрылкін.
2. Разм. Член сям’і. Новы сем’янін ляжаў у калясцы на высокіх рысорках. Кулакоўскі.
сем’яні́нка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.
Жан. да сем’янін.