кішэ́нь і кішэ́ня, ‑і, ж.
1. Частка адзення (штаноў, паліто, пінжака) у форме прышытага або ўшытага мяшочка для дробных рэчаў і грошай. Бакавая кішэнь. Нагрудная кішэнь. □ Кавалёва задумалася, дастала з кішэні паліто некалькі зярнят грэчкі і, разглядаючы, перагортвала іх на далоні. Дуброўскі.
2. перан. Разм. Дабрабыт, багацце, грошы. Проста дзіва, як «клапоцяцца» рускія міністры аб кішэні [паноў] фабрыкантаў! Ленін. Буш быў сам не свой: яго кішэні пагражала сур’ёзная небяспека. Маўр.
3. Асобнае аддзяленне ў партфелі, чамадане і пад.
4. Спец. Пра паглыбленне, выемку ў чым‑н. Кішэнь раны. Кішэнь тоўстай кішкі.
•••
Біць па кішэні гл. біць.
Вецер гуляе ў кішэні гл. вецер.
За словам (па слова) у кішэнь не лазіць гл. лазіць.
Класці (сабе) у кішэню гл. класці.
Набіць кішэнь гл. набіць.
Не па кішэні каму — занадта дорага для каго‑н.
Пустыя кішэні ў каго — пра беднага чалавека.
Тоўстыя кішэні ў каго — пра багатага чалавека.
Трэсці (калаціць) кішэні гл. трэсці.
кішэ́нька, ‑і, ДМ ‑ньцы; Р мн. ‑нек; ж.
Памянш. да кішэнь, кішэня (у 1, 3 знач.).
кішэ́ць, ‑шыць; незак.
1. Мітусліва рухацца ў розных напрамках (пра мноства жывёлін, людзей). Незлічоныя мільёны мошак Аж кішаць у скошанай траве. Глебка. Мірыяды зялёных мух кішэлі ў нагрэтым паветры. Хомчанка.
2. кім. Быць перапоўненым мноствам жывых рухавых істот. Поле кішэла людзьмі, як мурашнік мурашкамі. Дуброўскі.
•••
Аж кішыць каго — вельмі многа. Аж кішыць рыбы, — пажартаваў Васіль. — А паспрабуй злаві каторую ўдзень, дык наседзішся... Савіцкі.
Кішма кішэць — тое, што і кішэць (у 1 знач.), толькі з адценнем узмацнення.
кішэ́чнік, ‑а, м.
Частка стрававальнага апарата чалавека і жывёл, якая пачынаецца за страўнікам і заканчваецца прамой кішкай; сукупнасць кішак.
кіяскёрка, ‑і, ДМ ‑рцы; Р мн. ‑рак; ж.
Жан. да кіяскёр.
кія́х, ‑а, м.
Абл.
1. Пачатак кукурузы. На стале, засланым святочным абрусам, .. стаялі.. дзве пляшкі самагонкі, закаркаваныя кавалкамі кіяха. Шамякін.
2. толькі мн. (кіяхі́, ‑оў). Кукуруза. На агародзе, у кіяшніку [радысты] спыніліся. Кіяхі — як лес. Навуменка.
кія́шнік, ‑у, м., зб.
Абл. Сцёблы кукурузы з лісцем; кукурузныя бадылі. Ад лазовага плятня, за якім узвышаўся пажоўклы кіяшнік,.. [Пятра] аддзяляла нешырокая лагчына, парослая альховымі кустамі. Шамякін.