Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

невінава́ты, ‑ая, ‑ае.

Які не мае за сабой віны; які не мае дачынення да злачынства. Суд, які слухаў справу Засуліч, прызнаў яе невінаватай і вынес апраўдальны прыгавор. Мехаў.

не́вук, ‑а, м.

Неадукаваны, недасведчаны чалавек. Ніякага рэальнага зместу не ўкладаў Пракоп у.. слова [самакрытыка]. Ён моўчкі глядзеў на Міколу, баючыся паказацца невукам. Колас. Я вырашыў даканаць невука і кароценька выклаў сутнасць свайго назірання. Прокша.

не́вуцкі, ‑ая, ‑ае.

Які ўласцівы невукам, неадукаваным людзям. Тлумачэнні і заўвагі [гіда] былі амаль заўсёды банальныя і блытаныя, а часам проста недарэчныя і невуцкія. В. Вольскі.

не́вуцтва, ‑а, н.

Адсутнасць ведаў, неадукаванасць, недасведчанасць у чым‑н. [Антаніна Аркадзеўна:] — Божа мой, якое дрымучае невуцтва! Дваццаць гадоў вучыць дзяцей і не ведаць, дзе востраў Калімантан. Шамякін. [Шэмет:] — Судзяць не Дубалеку, а непаваротлівасць, абыякавасць, .. бязволле, марудлівасць, невуцтва — вось што судзяць. Лобан.

невыго́да, ‑ы, ДМ ‑дзе, ж.

1. пераважна мн. (невыго́ды, ‑аў). Адсутнасць выгодаў. Невыгоды кватэры.

2. Разм. Нягода, непрыемнасць; цяжкае становішча. Невыгоды жыцця. □ Міша, у сваю чаргу, думаў, што горшае яшчэ наперадзе і што ў дадатак да ўсёй невыгоды насоўваецца ноч. Пестрак. Не так шкода, як невыгода. Прыказка.

невыго́днасць, ‑і, ж.

Уласцівасць невыгоднага.

невыго́дны, ‑ая, ‑ае.

1. Які не мае выгодаў, дрэнна прыстасаваны для чаго‑н. Невыгоднае размяшчэнне пакояў у кватэры.

2. Неспрыяльны, нязручны, непрыемны. [Люба] не разумела, што такімі разважаннямі аб рабоце ставіць сябе ў вельмі невыгоднае становішча перад гэтым.. сумленным хлопцам. Шамякін. Зелянюк відавочна замяшаўся, і гэта яго замяшанне вылілася ў цяжкую, невыгодную для яго паўзу. Зарэцкі.

невыдаткава́ны, ‑ая, ‑ае.

Які застаўся не патрачаным, не выкарыстаным на што‑н. Невыдаткаваныя грошы. □ [Іван:] — Бацька вучыў мяне жыць так: каб хлеб заходзіў за хлеб, сала — за сала, а зароблены рубель клаўся на невыдаткаваны... Пальчэўскі.

невыда́тны, ‑ая, ‑ае.

Які нічым не вылучаецца сярод іншых; непрыкметны. Невыдатны чалавек.

невыка́зна, прысл.

Вельмі, надзвычай. Лёгкім, невыказна прыгожым рухам алень пераскочыў цераз тоўсты ствол паваленага дрэва і знік, нібы здань, у зялёным гушчары. В. Вольскі. Светлае і невыказна радаснае пачуццё запоўніла душу Віктара. Шчарбатаў.