Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

по́пел, ‑у, м.

Пылападобная, звычайна шэрая маса, якая застаецца пасля згарання, спальвання чаго‑н. Сцёпка дакурыў люльку, выбіў з яе попел, схаваў за пазуху і толькі тады падаўся памаленьку ў панскія пакоі. Якімовіч.

попелаўло́ўнік, ‑а, м.

Прыстасаванне для ўлоўлівання попелу.

по́пелішча, ‑а, н.

Абл. Папялішча. Яны ўтраіх шчасліва перасядзелі ў блізкім лесавым хутарку фронт, прасядзелі пад руінамі, на попелішчы. Чорны.

по́пельніца, ‑ы, ж.

Спецыяльная пасудзіна для акуркаў і страсання попелу пры курэнні. [Мужчыны] паспелі ўжо добра пракурыць канцылярыю, уклаўшы ў попельніцу каля дзесяці акуркаў. Гартны.

по́пельны, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да попелу. Стары прысеў каля топкі, зазірнуў у попельную скрынку, паківаў галавой. Васілёнак.

2. Сівы, колеру попелу. Ад лугавых узгоркаў, выпаленых сонцам да попельнага колеру, дыхала сумным настроем восені. Шамякін. Попельныя валасы, што выбіваліся з-пад белай касынкі, яшчэ больш пасівелі. Місько.

по́перак, прысл. і прыназ.

Разм. Тое, што і папярок. Гарачы .. быў [Андрэй] — слова поперак не скажы. Пташнікаў. Я ляжу поперак воза і.. бачу, як далёка над лесам лягла сіняя хмара. Ракітны.

по́плаў, ‑лаву; мн. паплавы, ‑оў; м.

Луг у пойме ракі. Нешырокая рэчка за вёскай выйшла з берагоў і заліла паплавы. Сіняўскі. [Сад] падступае амаль да рэчкі, за якой адразу пачынаецца поплаў, там самы пахучы, самы мяккі мурог. Марціновіч.

по́плеч, прысл.

У непасрэднай блізкасці з кім‑н., плячо з плячом, поруч, побач. Каля пярэдняга воза поплеч ішлі Сымон Мікуць і Міхал Стальмаховіч. Чорны. І вось так прыпала якраз, што Уладзіку давялося ляжаць у тым асінніку поплеч з дзядзькам Сцяпанам. Краўчанка. Падняў Бурмагін роту ў атаку, сам поплеч з хлопцамі бег. Мыслівец.

по́пліска, ‑і, ДМ ‑лісцы; Р мн. ‑сак; ж.

Разм. Кій, палка. Не трапіла пад рукі попліскі на дварэ, дык .. [дзядзька] ускочыў у хату і крычыць жонцы: — Давай сякеру! Лужанін.

по́прадкі, ‑дак; адз. няма.

Разм. Вячоркі, на якіх прадуць. На канікулы .. [сябры] разам ездзілі да бацькоў у Рудзенск і ў доўгія зімовыя вечары заглядалі часта на попрадкі да вясковых дзяўчат. Хведаровіч.