Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

раска́чваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.

Незак. да раскачаць.

раска́чка, ‑і, ДМ ‑чцы, ж.

Дзеянне паводле дзеясл. раскачвацца — раскачацца (у 2 знач.) і раскачваць — раскачаць (у 2 знач.).

раскашава́нне, ‑я, н.

Дзеянне і стан паводле знач. дзеясл. раскашавацца.

раскашава́цца, ‑шуюся, ‑шуешся, ‑шуецца; заг. раскашуйся; незак.

Разм.

1. Жыць у раскошы, мець усяго ў дастатку. [Шэмет:] — Я ведаю, што табе цяжка. У цябе дзяцей поўная хата. А хто, скажы, некалі раскашаваўся, калі трэба было хату ставіць? Лобан. Ведама, і сябе не крыўдзіць [Мікалай Мікалаевіч]. Хто там важыў, колькі жыта ўрадзіла; .. хто лічыў, колькі свіней закалолі. От і раскашуецца. Грахоўскі. // Дазваляць сабе што‑н. лішняе, звыш патрэбы. — Ну, добра, дзядзька Клеманс... Толькі там не надта раскашуйся! — Не бойся, я лішняга [лесу] не ссяку. Чарнышэвіч.

2. і (рэдка) зак. Жыць (пачаць жыць) або размяшчацца (размясціцца) дзе‑н. вельмі свабодна, на вялікай плошчы. «Цесната. Не вельмі яны тут раскашуюцца», — падумала Яніна, але ўраз жа ўспомніла пра чаканую новую кватэру. Марціновіч. Да Мінска Міхед раскашаваўся адзін, а ў Мінску ў купэ зайшлі мужчына з дзвюма жанчынамі, з выгляду калгаснікі. Сабаленка. // Расці (парасці) буйна, на прыволлі. Там [на пустыры] нават трава людская не расце. Адзін, сівец з быльнягом толькі раскашуюцца ўлетку. Якімовіч. Было ціха і спакойна, густа пахла .. тарфяным пылам, крапівой, якая раскашавалася пад платамі. Кудравец. Рэдка пасеюць — раскашуецца, забуяе; густа — таксама не разгубіцца, уверх пачне расці. Сачанка.

раскашава́ць, ‑шую, ‑шуеш, ‑шуе; незак.

Разм. Тое, што і раскашавацца. [Іван Іванавіч:] — Хто-хто, а я помню яшчэ, як хвастаў бізун па батрацкіх спінах, калі тут раскашаваў ненажэра Скірмунт. Даніленка. Раскашавала мокрая лаза, цяжкія, някошаныя травы на берагах дымелі. Караткевіч.

раскаша́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; заг. раскашайся; незак.

Разм. Тое, што і раскашавацца. [Уладзік Каржакевіч:] — Не хачу, каб ты адзін раскашаўся на тым, што бацька ды мы ўсе нажылі. Крапіва. Вакол яе [старадрэвіны] раскашаўся калючы ажыннік. Сачанка.

раска́шляцца, ‑яюся, ‑яешся, ‑яецца; зак.

Пачаць моцна і доўга кашляць. Крыху счакаўшы, Піліп раскашляўся. Ды так рас кашляўся, што аж заходзіўся. Ермаловіч.

раскашне́йшы, ‑ая, ‑ае.

Выш. ст. да прым. раскошны.

раскашне́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; незак.

Разм. Станавіцца раскошным, раскашнейшым. З кожным годам дрэвы ўсё раскашнеюць, хаця і вельмі старыя. Гаўрылкін.

раскашо́ўвацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.

Разм. Тое, што і раскашавацца. Свет, у якім адзін чалавек мае магчымасць эксплуатаваць другога, свет, у якім адзінкі раскашоўваюцца на поце і крыві мільёнаў, павінен знікнуць, саступіць месца новаму свету, дзе расквітнее вольная праца .. людзей. «ЛіМ». Трэба людзям дуб ці якая жардзіна — усё сюды, у лясы пятроўскія, едуць. Там ужо і з хатамі не вельмі раскашоўваюцца: не разводзяць харомін. Ракітны.