Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

Скарачэнні
абвгдеёжзійклмнопрстуфхцчшэюя
абвжзлноруыэ’
аоу

двое... (а таксама двая...).

Першая частка складаных слоў, якая абазначае два, двайны, пішацца «двое...» тады, калі ў другім слове націск падае не на першы склад, напр.: двоеўладдзе, двоеўладны.

двоеўладдзе, ✂, н.

Адначасовае існаванне дзвюх улад у адной краіне, арганізацыі.

|| прым. двоеўладны, ✂.

двоечнік, ✂, м. (разм.).

Вучань, які часта атрымлівае двойкі.

|| ж. двоечніца, ✂.

двойчы, прысл.

Два разы.

  • Д. сказаць.
  • Д. тры — шэсць.

двор​1, ✂, м.

  1. Участак зямлі паміж гаспадарчымі будынкамі.

    • Выйсці з хаты на д.

  2. Сялянскі дом з усімі будынкамі каля яго; асобная сялянская гаспадарка.

    • Вёска на сорак двароў.

  3. Маёнтак (гіст.).

    • Панскі д.

  4. Памяшканне, будынак спецыяльнага прызначэння (у калгасе, саўгасе).

    • Жывёльны д.
    • Птушыны д.

◊

  • Манетны двор — дзяржаўнае прадпрыемства, дзе адбываецца чаканка манет і вырабляюцца ордэны, медалі і інш.

  • На дварэ — на адкрытым паветры, не ў хаце.

  • Заезны двор (дом) — у дарэвалюцыйнай Беларусі: дом пры дарозе з начлегам і месцам для коней.

  • Ні кала ні двара ў каго (разм.) — няма нічога.

|| прым. дваровы, ✂.

двор​2, ✂, м.

У манархічных краінах: манарх і яго прыбліжаныя.

  • Царскі д.
  • Быць пры двары.

дворнік, ✂, м.

  1. Работнік, які падтрымлівае чысціню і парадак на двары і на вуліцы каля дома.

  2. Устройства для механічнага выцірання назіральнага шкла ў машыне ад снегу, вільгаці, пылу і інш.

|| ж. дворнічыха, ✂.

|| прым. дворніцкі, ✂.

дворніцкая, ✂, ж. (уст.).

Памяшканне для дворніка.

дворня, ✂, ж., зб.

Пры прыгонным праве: хатнія слугі ў памешчыцкім доме.

  • Збеглася ўся д.

дву... і двух...

Першая частка складаных слоў са знач.:

  1. які складаецца з дзвюх якіх н. адзінак, змяшчае дзве аднолькавыя прыметы, напр. двудушнасць, двудушнічаць, двурушнік, двурушніцтва, двурушны, двухбортны, двухгаловы, двухгадовы, двухгалосны, двухгорбы, двухгранны, двухкапеечны, двухкрылы, двухматорны, двухмерны, двухпакаёвы, двухрогі, двухспальны, двух’ярусны;
  2. які мае адносны да двух, да дзвюх, напр. двухгадзінны (поезд, г. зн. які адыходзіць у дзве гадзіны).