Verbum

двое, ✂; ліч., зб.

1. З назоўнікамі агульнага роду, што абазначаюць асоб, з разам узятымі асабовымі назоўнікамі мужчынскага і жаночага роду, з назоўнікамі л., якія абазначаюць жывых істот абодвух полаў, з ас. займ. мн. л. і без залежнага слова: колькасць два.

   • Засталося д. сірот.
   • Сядзелі д.: хлопец і дзяўчына.
   • Д. свіней.
   • Нас было д.
   • Гэту работу ўжо дваім прапаноўвалі.

2. З назоўнікамі, якія абазначаюць маладых істот: два.

   • Бегае д. парасят.
   • Д. дзяцей.

3. звычайна Н і В. З множналікавымі назоўнікамі: два прадметы.

   • Д. саней.
   • Д. нажніц.
   • Д. акуляраў.
   • Д. штаноў.
   • Д. сутак.

4. звычайна Н і В. З некаторымі назоўнікамі, якія абазначаюць прадметы і існуюць або носяцца ў пары: дзве пары.

   • Д. ботаў.
   • Д. рукавіц.
   • Абуць д. панчох.

◊

• На сваіх дваіх (разм. жарт.) — пехатой.

• За дваіх (працаваць, есці і пад.) — так, як могуць двое.

двое... (а таксама двая...).

Першая частка складаных слоў, якая абазначае два, двайны, пішацца «двое...» тады, калі ў другім слове націск падае не на першы склад, напр.: двоеўладдзе, двоеўладны.

двоеўладдзе, ✂, н.

Адначасовае існаванне дзвюх улад у адной краіне, арганізацыі.

|| прым. двоеўладны, ✂.

двоечнік, ✂, м. (разм.).

Вучань, які часта атрымлівае двойкі.

|| ж. двоечніца, ✂.

двойчы, прысл.

Два разы.

• Д. сказаць.
• Д. тры — шэсць.

двор​¹, ✂, м.

1. Участак зямлі паміж гаспадарчымі будынкамі.

   • Выйсці з хаты на д.

2. Сялянскі дом з усімі будынкамі каля яго; асобная сялянская гаспадарка.

   • Вёска на сорак двароў.

3. Маёнтак (гіст.).

   • Панскі д.

4. Памяшканне, будынак спецыяльнага прызначэння (у калгасе, саўгасе).

   • Жывёльны д.
   • Птушыны д.

◊

• Манетны двор — дзяржаўнае прадпрыемства, дзе адбываецца чаканка манет і вырабляюцца ордэны, медалі і інш.

• На дварэ — на адкрытым паветры, не ў хаце.

• Заезны двор (дом) — у дарэвалюцыйнай Беларусі: дом пры дарозе з начлегам і месцам для коней.

• Ні кала ні двара ў каго (разм.) — няма нічога.

|| прым. дваровы, ✂.

двор​², ✂, м.

У манархічных краінах: манарх і яго прыбліжаныя.

• Царскі д.
• Быць пры двары.

дворнік, ✂, м.

1. Работнік, які падтрымлівае чысціню і парадак на двары і на вуліцы каля дома.

2. Устройства для механічнага выцірання назіральнага шкла ў машыне ад снегу, вільгаці, пылу і інш.

|| ж. дворнічыха, ✂.

|| прым. дворніцкі, ✂.

дворніцкая, ✂, ж. (уст.).

Памяшканне для дворніка.

дворня, ✂, ж., зб.

Пры прыгонным праве: хатнія слугі ў памешчыцкім доме.

• Збеглася ўся д.