Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

СкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

Аканава́ць ’абяцаць, намеціць (= мець намер)’ (Касп.), магчыма, праславянскі архаізм. Тады да прасл. kaniti: серб.-харв. ка́нити ’мець намер’, балг. каня, макед. кани ’тс’. Параўн. яшчэ балг. каня ’запрашаць, прапанаваць’ макед. кани ’тс’ (Мартынаў, SlW, 62). Бернекер (1, 561) супастаўляе з лац. cōnor ’мець намер, намагацца’. Супраць Вальдэ-Гофман, 1, 262. Параўн. таксама Покарны, 564. Скок (2, 34) звязвае з прасл. konati, konъ (гл. канец). Неверагодна. Гл. канькаць.

Акані́ца (БРС) акеніца (Нас., Касп.), акельніца, акерніца (Касп.), гл. акно. Форма акеніца запазычана з польск. okiennica (Кюнэ, Poln., 82).

Акано́м (БРС, Гарэц., Касп., Нас.). Запазычана з ням. Ökonom.

Акапа́цца ’разбагацець’, акапаны ’заможны’, акапваць ’аказваць матэрыяльную дапамогу’ (Яўс., КТС) да капаць. Параўн. акунуцца.

Ака́рак ’задняя частка галавы’ (Інстр. I, Касп.). Гл. карак.

Акара́скацца ’справіцца з якімі-небудзь справамі, працай’ (Янк. Мат.). Няясна. Параўн. адкараскацца.

Акардэо́н (БРС) < рус. аккордеон < франц. accordeon. Новае запазычанне з рускай мовы (гл. Крукоўскі, Уплыў, 84). З французскай у рускую мову слова трапіла ў сярэдзіне XIX ст. Франц. accordeon < ням. Akkordeon (пачатак XIX ст.) (Шанскі, 1, А, 61–62).

Акарэ́лы ’брудны, неахайны’ (Сцяшк. МГ). Відаць, да кара (гл.). Аддзеяслоўнае новаўтварэнне. Ад акарэць, карэць.

Ака́сываць ’мець перавагу ў чым-небудзь, над кім-небудзь’ (Нас.), акаснуць ’падужаць’ (Бяльк.). Параўн. рус. косать ’біць, караць’.

Акаці́цца. Гл. каціцца.