Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

ша́хскі, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да шаха ​1, належыць яму. Шахскае багацце. Шахскі трон.

2. Звязаны з палітычным рэжымам манархіі на чале з шахам. Шахскі рэжым.

ша́хта, ‑ы, М ‑хце, ж.

1. Сістэма падземных збудаванняў, дзе здабываюцца падземныя выкапні, або месца правядзення якіх‑н. падземных работ. Шахта будаўніцтва метро. □ Сон маладзецкі шахцёрскі Там абрываюць гудкі. З горада Салігорска У шахты ідуць гарнякі. Звонак. // Горнапрамысловае прадпрыемства, якое вядзе падземную здабычу карысных выкапняў. На заводы, шахты, гуты Прыйшла фабрычная вясна. Таўбін.

2. Спец. Вертыкальная падоўжаная поласць у некаторых канструкцыях. Ліфтавыя шахты. Вентыляцыйная шахта.

[Ням. Schacht.]

шахтабудаўні́к, ‑а м.

Спецыяліст па будаўніцтву шахт (у 1 знач.). Гэты вось пясок больш за ўсё і не падабаўся шахтабудаўнікам. Чаркасаў.

ша́хтавы, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да шахты (у 1 знач.). У .. [Міхася] падабралася ўжо выдатная брыгада — у гэтым яму шмат дапамог шахтавы калектыў. Лупсякоў.

2. Спец. Аснашчаны шахтай, які мае выгляд шахты (у 2 знач.). Шахтавая печ.

•••

Шахтавы ствол гл. ствол.

шахтакіраўні́цтва, ‑а, н.

Кіраўнічы орган на шахце (у 1 знач.), які ведае ўсёй вытворчасцю. Мы сабраліся на трэцім паверсе шахтакіраўніцтва ў вялікай зале-параднай. Скрыган.

шахтапад’ёмнік, ‑а, м.

Від грузавога ліфта для пад’ёму (спуску) людзей і грузаў па шахтавых ствалах.

шахтапрахо́дчык, ‑а, м.

Чалавек, які ажыццяўляе праходку горных выпрацовак, шахт і пад. Усё глыбей пранікаюць у зямлю шахтапраходчыкі. «Звязда».

шахцёр, ‑а, м.

Горнарабочы, які працуе ў шахце. Аднойчы на змене, Прайшоўшы забой, Шахцёры спачыць там Прыселі на камень. Броўка.

шахцёрка, ‑і, ДМ ‑рцы; Р мн. ‑рак; ж.

Разм.

1. Жан. да шахцёр.

2. Брызентавы рабочы касцюм шахцёра, а таксама рабочая шапка шахцёра.

шахцёрскі, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да шахцёра, уласцівы яму. Шахцёрская праца. □ — А наогул, Мікола ваш хлопец — во! — Аляксей паказвае вялікі палец левай рукі. — Ён тут да-а-аў дразда. Паказаў шахцёрскую хватку. Чыгрынаў. // Прызначаны для шахцёра. Шахцёрскае адзенне. Шахцёрская лямпа.