Verbum

дыфу́зія, ‑і, ж.

Узаемнае пранікненне атамаў (малекул) аднаго рэчыва ў прамежкі паміж атамамі (малекуламі) другога ў выніку іх цеплавога руху. Дыфузія вадкасцей. Дыфузія газаў. // перан. Узаемны абмен, пранікненне без уздзеяння знешніх сіл. Сумеснае жыццё мае польскага і беларускага Народаў прывяло да дыфузіі фальклорных матэрыялаў. Лойка.

[Ад лац. diffusio — распаўсюджанне, расцяканне.]

дыфу́зны, ‑ая, ‑ае.

Атрыманы шляхам дыфузіі; змешаны. Дыфузнае рэчыва. // перан. Рассеяны, расплыўчаты. Дыфузная туманнасць.

дыфундзі́раваць, ‑руе; зак. і незак.

Пранікнуць (пранікаць) шляхам дыфузіі.

дых, ‑у, м.

Разм. Дыханне. Хацелася крыкнуць, але перахапіла дых і адно толькі варухнуліся губы, а слоў ніякіх не атрымалася. Сабаленка.

•••

Адным дыхам (духам) — за адзін раз, вельмі хутка.

Затаіць дых гл. затаіць.

Ні слыху, ні дыху гл. слых.

ды́хавіца, ‑ы, ж.

1. Частае і цяжкае дыханне пры захворванні бронхаў; задышка. Пакутаваць дыхавіцай. □ [Нупрэй:] Добрыя вы хлопцы, з вамі хоць пагаварыць можна. А нашы бегаюць, спяшаюцца, таго і глядзі дыхавіцу нагоняць. Губарэвіч. Іван зірнуў на Джулію — на яе рухавым, яшчэ з адзнакамі сну тварыку відаць была вялікая стомленасць, дзяўчына ледзьве не захліпалася ад дыхавіцы. Быкаў.

2. Упадзіна ў ніжняй пярэдняй частцы грудной клеткі. [Юрыя] білі, не разбіраючы куды — у жывот, пад дыхавіцу, тапталі ботамі. Навуменка.

ды́хавічны, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да дыхавіцы (у 1, 2 знач.); з дыхавіцай. Дыхавічны конь. Дыхавічнае сапенне.

ды́хальны, ‑ая, ‑ае.

Які служыць для дыхання, удзельнічае ў дыханні. Дыхальныя органы. Дыхальныя шляхі.

дыха́нне, ‑я, н.

1. Працэс паглынання кіслароду і выдзялення вуглекіслаты жывымі арганізмамі; газаабмен. // Убіранне і выпусканне паветра лёгкімі. Бацька заснуў. Дыханне яго было слабое, але роўнае і спакойнае. Чарнышэвіч. // Шум, які ўтвараецца пры дыханні. [Соня] мільганула пад акном, ускочыла ў сенцы, і я ўжо чую яе паскоранае бегам дыханне. Ракітны. // Паветра, якое выходзіць з лёгкіх пры выдыху. Лоб быў сцюдзёны, і Алег пакрыў яго далонню, а потым пачаў хукаць, грэць сваім дыханнем. Ермаловіч.

2. перан. Подых, павёў, праяўленне чаго‑н. Дыханне жыцця. Дыханне часу. □ Дзень пачынаўся без хмурынкі на небе, без дыхання вецярка. Шамякін. Недзе далёка чулася дыханне вялікага горада: шум машын, званкі трамваяў. Шыцік. // Набліжэнне, наступленне чаго‑н. Чуецца дыханне восені. □ Ужо чутно вільготнае дыханне хмары, ужо навакол разліты прыемны водар азону. Гамолка.

•••

Штучнае дыханне — сістэма прыёмаў для аднаўлення натуральнага дыхання, якое часова спынілася.

Другое дыханне — аб новых сілах, аб прыліве энергіі, бадзёрасці ў каго‑н. пасля перыяду стамлення, апатыі, няўдачы.

Дыханне заняло (захапіла, перахапіла) гл. заняць.

Дыханне занялося — стала цяжка дыхаць, спынілася дыханне (ад бегу, работы і пад.). У душы ў .. [Шуры] пахаладзела, дыханне занялося, спёрла, нібы хто сціснуў горла. Ставер.

Затаіць дыханне гл. затаіць.

Перавесці дыханне гл. перавесці.

дыхатамі́чны, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да дыхатаміі. Дыхатамічныя адзнакі. Дыхатамічнае разгалінаванне сцябла.

дыхатамі́я, ‑і, ж.

1. Паслядоўнае дзяленне цэлага на дзве часткі, потым кожнай часткі зноў на дзве і г. д.

2. У батаніцы — тып разгалінавання раслін, пры якім кожная галінка дзеліцца на дзве новыя і г. д.

[Грэч. dicha — на дзве часткі і tomē — сячэнне.]