Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

няпі́саны, ‑ая, ‑ае.

Які існуе па традыцыі, не прыняты, не ўстаноўлены афіцыйна, у заканадаўчым парадку. Я прыгадаў напісанае шафёрскае правіла: лепш аб’ехаць сто кіламетраў па добрай дарозе, чым паўзці дзесяць па дрэннай. Хадкевіч. У партызанаў існаваў няпісаны закон — ласёў не забіваць. Федасеенка.

няпла́ўкі, ‑ая, ‑ае.

Няздольны (лёгка) плавіцца. Няплаўкія металы.

няплённасць, ‑і, ж.

Уласцівасць няплённага.

няплённы, ‑ая, ‑ае.

Пазбаўлены плённасці. Няплённая работа.

няпло́днасць, ‑і, ж.

Уласцівасць няплоднага. Няплоднасць саду.

няпло́дны, ‑ая, ‑ае.

1. Які не прыносіць, дае мала пладоў. Няплодная вішня. Няплодная глеба.

2. Які не можа даць патомства. Аношка з жонкаю няплодны — Не павялося на дзяцей. Колас.

няпо́ўнасцю, прысл.

Не ў поўным аб’ёме. Няпоўнасцю выкарыстаць вытворчыя магчымасці. // Не ва ўсіх адносінах, не зусім. Няпоўнасцю раскрыць свой характар.

няпо́ўны, ‑ая, ‑ае.

1. Запоўнены чым‑н. не да краёў, не да верху. Пачак быў ужо распячатаны і няпоўны. Чарнышэвіч. Здаравенны фельдфебель, мардаты, вусаты,.. з няпоўным кухлем у руцэ, узбіўся з ботамі на стол, пайшоў па ім... Брыль.

2. Які праяўляецца не ў поўнай меры. Так без шуму, без адзінага выстралу захапілі [партызаны] вялікую колькасць палонных, батарэю, некалькі кулямётаў.. Але радасць гэтай выключнай перамогі была няпоўнай. Лынькоў. Мне здаецца і шчасце маё будзе няпоўным, калі я пакіну школу. Шамякін.

3. Які не дасягнуў пэўнай нормы, мяжы, неабходных памераў. Па небе павольна плыў няпоўны месяц. Шамякін. // Які не мае поўнага камплекту, саставу; не ўвесь. Няпоўная калекцыя. □ Брыгада няпоўная — пяць хлопцаў. Адам незадаволены. Нядзведскі. // Які не з’яўляецца вычарпальным. Няпоўная інфармацыя. Няпоўнае азнаямленне. □ — Па няпоўных дадзеных.. [з Арэхаўкі] пайшло ўжо ў лясы сем чалавек. Шамякін. // Не закончаны, не завершаны да канца. Любіла Аксіння горача. Але нядоўга цешылася сваім шчасцем — няпоўных тры гады. Асіпенка. Творчы партрэт Бірылы будзе няпоўным, калі мы не скажам аб працы яго ў класічным рэпертуары. «ЛіМ».

няпра́вільна,

1. Прысл. да няправільны.

2. у знач. вык. Памылкова. Якуб Лакота з хвіліну думаў.. і потым адказаў з рашучай цвёрдасцю: — Гэта няправільна і непатрэбна... Зарэцкі.

няпра́вільнасць, ‑і, ж.

1. Уласцівасць няправільнага. Няправільнасць тэорыі. □ Выразныя вочы, якія трохі гулліва — так, па крайняй меры, тады здалося мне — пазіралі спадылба, змазвалі і гэтую, бадай адзіную, няправільнасць на яе твары. Чыгрынаў.

2. Адхіленне ад нормы; памылка.