Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

нядба́лец, ‑льца, м.

Разм. Нядбалы, лянівы чалавек. Бяда няўмекам і нядбальцам, Хто шнур зжуе няроўным плехам — Антось яго ўжо дойме смехам. Колас.

нядба́ліца, ‑ы, ж.

Разм. Жан. да нядбалец.

нядба́лы, ‑ая, ‑ае.

Тое, што і нядбайны. Гаварыў [Мікуць] усё, гаварыў. Пра нядбалых гаспадароў, пра тое, што і ўдалы, і дбалы гаспадар не заўсёды можа жыць, як трэба. Чорны. Афіцэры з нядбалай важнасцю дакрануліся да казыркоў. Брыль.

нядба́льства, ‑а, н.

Тое, што і нядбайства. Маці папікала бацьку «нежыццёвасцю», нядбальствам, тратай грошай і часу на пустое. Брыль.

нядзе́йсны, ‑ая, ‑ае.

Такі, якому не ўласціва дзейснасць. Нядзейсныя меры.

нядзе́льнік, ‑а, м.

Калектыўная добраахвотная грамадска карысная праца, якая выконваецца ў нядзелю. Не аднойчы на маладзёжных нядзельніках Ванжын працаваў, будуючы стадыён. Шыцік.

нядзе́льны, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да нядзелі (у 1 знач.), уласцівы ёй. Нядзельны дзень. Нядзельны ранак. □ Нядзельны настрой лунаў над дваром, над будынкамі горада. Гартны.

•••

Нядзельныя школы гл. школа.

нядзе́ля, ‑і, ж.

1. Сёмы дзень тыдня, агульны дзень адпачынку. Час бяжыць: вось толькі ўчора была субота, а сёння ўжо і нядзеля. Крапіва. Усе дні тыдня Аўгіня з нецярплівасцю чакае нядзелі. Бядуля.

2. Тое, што і тыдзень. Плылі ў турбоце дні, нядзелі. Колас.

•••

Вербная нядзеля — назва нядзелі за тыдзень да вялікадня.

Крывавая нядзеля — дзень расстрэлу царскім урадам мірнай дэманстрацыі рабочых у Пецярбургу 9 студзеня 1905 г.

нядзе́ючы, ‑ая, ‑ае.

Які не дзейнічае, перастаў дзейнічаць. Нядзеючая ўстаноўка.

нядо́бра,

1. Прысл. да нядобры (у 1, 3–5 знач.).

2. безас. у знач. вык. Дрэнна. Марылька глядзіць на.. [бацьку] і маўчыць. А потым пытаецца: — Праўда, тата, — хварэць нядобра? Брыль. // Не ўсё ў парадку, не па душы. На жаль, і так яшчэ бывае. Сапун сядзіць, на іншых наракае: Прамашка ў гэтага, памылка ў таго... Усё яму нядобра, слаба. Корбан.

3. безас. у знач. вык., каму. Пра цяжкі фізічны або душэўны стан. [Вера:] — Табе нядобра, мая ягадка? Ты, можа, вады вып’еш? Паслядовіч.