Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

нядзе́льны, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да нядзелі (у 1 знач.), уласцівы ёй. Нядзельны дзень. Нядзельны ранак. □ Нядзельны настрой лунаў над дваром, над будынкамі горада. Гартны.

•••

Нядзельныя школы гл. школа.

нядзе́ля, ‑і, ж.

1. Сёмы дзень тыдня, агульны дзень адпачынку. Час бяжыць: вось толькі ўчора была субота, а сёння ўжо і нядзеля. Крапіва. Усе дні тыдня Аўгіня з нецярплівасцю чакае нядзелі. Бядуля.

2. Тое, што і тыдзень. Плылі ў турбоце дні, нядзелі. Колас.

•••

Вербная нядзеля — назва нядзелі за тыдзень да вялікадня.

Крывавая нядзеля — дзень расстрэлу царскім урадам мірнай дэманстрацыі рабочых у Пецярбургу 9 студзеня 1905 г.

нядзе́ючы, ‑ая, ‑ае.

Які не дзейнічае, перастаў дзейнічаць. Нядзеючая ўстаноўка.

нядо́бра,

1. Прысл. да нядобры (у 1, 3–5 знач.).

2. безас. у знач. вык. Дрэнна. Марылька глядзіць на.. [бацьку] і маўчыць. А потым пытаецца: — Праўда, тата, — хварэць нядобра? Брыль. // Не ўсё ў парадку, не па душы. На жаль, і так яшчэ бывае. Сапун сядзіць, на іншых наракае: Прамашка ў гэтага, памылка ў таго... Усё яму нядобра, слаба. Корбан.

3. безас. у знач. вык., каму. Пра цяжкі фізічны або душэўны стан. [Вера:] — Табе нядобра, мая ягадка? Ты, можа, вады вып’еш? Паслядовіч.

нядобразычлі́васць, ‑і, ж.

Уласцівасць нядобразычлівага; непрыязнасць. Сітнік спачатку разгубіўся, ён не чакаў, што яго шчырыя парады Шамота, чалавек, якога ён паважае, палічыць за нядобразычлівасць. Дуброўскі.

нядобразычлі́вец, ‑ліўца, м.

Чалавек, які нядобразычліва настроены ў адносінах да каго‑, чаго‑н.

нядобразычлі́віца, ‑ы, ж.

Жан. да нядобразычлівец.

нядобразычлі́вы, ‑ая, ‑ае.

Які не зычыць дабра каму‑н., непрыязна настроены ў адносінах да каго‑, чаго‑н. Нядобразычлівыя людзі. // Які выражае непрыязнасць да каго‑, чаго‑н. Нядобразычлівы позірк. □ Пытанні [Акінчыца], як здалося Максіму, былі нядобразычлівыя, а часам нават правакацыйныя, быццам.. юрыст наўмысна стараўся збіць яго з панталыку, пазбавіць логікі. Машара.

нядобранадзе́йнасць, ‑і, ж.

Уст. Уласцівасць нядобранадзейнага.

нядобранадзе́йны, ‑ая, ‑ае.

Уст. Які не заслугоўвае даверу ў палітычных адносінах. // У дарэвалюцыйнай Расіі — такі, што выклікаў ва ўрадавых колах падазрэнні ў спачуванні рэвалюцыйным ідэям, прыналежнасці да рэвалюцыйнай арганізацыі.