Verbum

жыціе, ✂, н. (кніжн.).

Жыццеапісанне святых.

• Жыціі святых.

|| прым. жыційны, ✂.

• Жыційная літаратура.

жыцца, ✂; безас.; незак. (разм.).

1. з прысл. Пра наяўнасць тых або іншых умоў жыцця.

   • Добра яму жывецца.

2. з адмоўем. Няма жадання або не падабаецца дзе-н. жыць.

   • Не жывецца мне без сына.
   • Не жывецца бацьку ў новай хаце.

жыцце...

Першая частка складаных слоў са знач.:

1. які мае адносіны да жыцця (у 1 знач.), напр. жыццепадобны;
2. які мае адносіны да жыцця (у 2 знач.), да існавання, напр. жыцценебяспечны, жыццеўстойлівасць, жыццеўстойлівы;
3. які мае адносіны да жыцця (у 3 знач.), да жыццёвага шляху, напр. жыццеадлюстраванне;
4. які мае адносіны да жыцця (у 4 знач.), напр. жыццесцвярджальны;
5. які мае адносіны да жыцця (у 5 знач.), да рэчаіснасці, напр. жыццеразуменне, жыццеўладкаванне.

жыццеадчуванне, ✂, н.

Успрыманне жыцця, навакольнай рэчаіснасці.

• Радаснае ж.

жыццезабеспячэнне, ✂, н. (спец.).

Забеспячэнне захавання і нармальнага праходжання жыцця.

• Ж. ў экстрэмальных умовах.
• Сістэма жыццезабеспячэння.

жыццеразуменне, ✂, н.

Погляды, якія вызначаюць адносіны да жыцця, да ўсяго навакольнага.

жыццесцвярджальны, ✂.

Прасякнуты бадзёрасцю, аптымістычнымі адносінамі да жыцця.

• Жыццесцвярджальнае мастацтва.

|| наз. жыццесцвярджальнасць, ✂.

жыццё, ✂, н.

1. Сукупнасць з’яў, якія адбываюцца ў арганізмах, асобая форма існавання і руху матэрыі, якая ўзнікла на пэўным этапе яе развіцця.

   • Узнікненне жыцця на Зямлі.
   • Ж. раслін.
   • Законы жыцця.

2. Фізіялагічнае існаванне чалавека, раслін, усяго жывога.

   • Чалавек нараджаецца для жыцця (прыказка).
   • Даць каму-н. ж. (нарадзіць каго-н.; высок.).
   • Дараваць ж. (памілаваць).
   • Кончыць ж. (памерці).
   • Паміж жыццём і смерцю (знаходзіцца ў вельмі небяспечным стане).
   • Пытанне жыцця або смерці (пра што-н. вельмі важнае, рашаючае).

   • Не на ж., а на смерць (змагацца, біцца і пад. — не шкадуючы жыцця).

   • Аддаць ж. за каго-, што-н. (памерці, ахвяраваць сабой).
   • Паплаціцца жыццём (загінуць).

3. Час такога існавання ад яго ўзнікнення да канца, а таксама ў які-н. яго перыяд.

   • Кароткае ж.
   • Духоўнае ж.
   • Пад канец жыцця.
   • Ж. пражыць — не поле перайсці (прыказка).

4. Дзейнасць грамадства і чалавека ў розных праявах.

   • Грамадскае ж.
   • Вясковае ж.
   • Духоўнае ж.

5. Навакольная рэчаіснасць.

   • Сувязь навукі з жыццём.
   • Правесці прапанову ў ж.

6. Ажыўленне, праяўленне дзейнасці, энергіі.

   • На вуліцы чулася ж.

◊

• Не ад добрага жыцця — з гора, з бяды, не па сваёй ахвоце.

• Пуцёўка ў жыццё — веды, навыкі і пад., якія даюць магчымасць займацца працоўнай дзейнасцю.

|| прым. жыццёвы, ✂.

жыццёвы, ✂.

1. гл. жыццё.

2. Важны, істотны для жыцця, неабходны для людзей.

   • Жыццёвыя прапановы.
   • Жыццёвыя інтарэсы.

3. Узяты з жыцця, праўдападобны.

   • Ж. вобраз.
   • Жыццёвая сітуацыя.

|| наз. жыццёвасць, ✂.

жыцця...

Першая частка складаных слоў; ужыв. замест «жыцце...», калі націск у другой частцы слова падае на першы склад, напр. жыццядзейны, жыццяздольны, жыццялюб, жыццялюбства, жыццярадасны.