Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

Скарачэнні

цудадзей, , м.

Вялікі майстар сваёй справы; той, хто ўмела, па-мастацку валодае чым-н.

  • А які ён на кухні ц.!

|| ж. цудадзейка, .

цудадзейны, .

  1. Незвычайнай сілы ўздзеяння, які творыць цуды.

    • Цудадзейнае лякарства.
  2. Вельмі прыгожы, чароўны.

    • Цудадзейная музыка.

|| наз. цудадзейнасць, .

цудам, прысл.

Незразумела як, незвычайным чынам, па шчаслівай выпадковасці.

  • Ц. не спазніўся.
  • Дом ц. уцалеў пасля бамбёжкі.

цудатворац, , м.

  1. У рэлігійных уяўленнях: бажаство, святы, што творыць цуды.

    • У кутку гарэла лампадка перад абразамі цудатворцаў.
  2. перан. Той, хто робіць што-н. дзіўнае, надзвычайнае.

    • Гэта быў не проста ўрач, а сапраўдны ц.

цудатворны, .

  1. Які творыць цуды (у 1 знач.).

    • Цудатворная крынічка.
  2. Які выклікае што-н. вельмі добрае, незвычайнае (кніжн.).

    • Ц. клімат.
    • Цудатворныя таблеткі.

|| наз. цудатворнасць, .

цудоўны, .

  1. Які ўспрымаецца як цуд.

    • Цудоўнае выратаванне.
  2. Выдатны, адмысловы; вельмі добры.

    • Ц. будынак.
  3. Багата адораны прыродай.

    • Ц. паэт.
  4. Вельмі прыгожы, маляўнічы.

    • Ц. краявід.
    • Ц. дзень.
  5. Цікавы, захапляючы.

    • Цудоўная казка захапіла дзяцей.
  6. Прыемны, дзіўны, мілагучны.

    • Ц. голас.
    • Ц. водар ліп.
  7. Багаты, раскошны.

    • Ц. край.

|| наз. цудоўнасць, .

цукар, , м.

  1. Крышталічнае спажыўнае салодкае рэчыва, якое атрымліваецца з цукровых буракоў або цукровага трыснягу.

    • Кілаграм цукру.
  2. Назва некаторых арганічных злучэнняў, пераважна з групы вугляводаў (спец.).

    • Вінаградны ц.
    • Аналіз мачы на наяўнасць цукру.

  • Не цукар (разм.) — аб кім-, чым-н. непрыемным, цяжкім.

  • Відаць, гэты дзядзька не цукар.

|| прым. цукровы, .

  • Цукровая пудра.
  • Ц. завод.

  • Цукровая хвароба — дыябет.

цукарніца, , ж.

Прадмет чайнай пасуды для цукру.

цукат, , м.

Зацукраваны плод або скурка яго (звычайна цытрусавы).

  • Торт з цукатамі.

|| прым. цукатны, .

цукерак, , м. (разм.).

Тое, што і цукерка.