Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

СкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

Паба́біцца ’зморшчыцца (пра скуру)’ (Сл. ПЗБ). Укр. поба́бсти ’зрабіцца жанчынападобным; зморшчыцца’. Гл. бабець.

Пабадзя́й ’бадзяка, гультай’ (КЭС, лаг.). Ад пабадзяцца < бадзяцца (гл.) з суф. -a/б. Адносна суфіксацыі параўн. гультай.

Пабае́шка ’біта для гульні ў гарадкі’ (Сцяшк. Сл.), ’шляга з тоўстым канцом, пры дапамозе якой колюць дровы’ (Шатал.), пабавешка, пабаешка ’доўбня, юрок; някемлівы чалавек’ (Сл. ПЗБ), пабавешка ’палка з тоўстым канцом, якую ўжываюць у якасці малатка’ (Інстр. II), паббиня ’тс’ (Шатал., Сл. ПЗБ). Ад пабіць < біць (гл.) з рэгулярнымі суфіксамі -ешка, -ня і аблаўтам у корані (параўн. бой). Адносна суфіксацыі параўн. Сцяцко, Словаўтв., 40, 153.

Пабе́да ’перамога’ (Яруш.), пабе́дны ’няшчасны, пакрыўджаны’ (Нас.). Рус. побе́да, ст.-рус. побѣда, ст.-слав. побѣда, побѣдный ’пераможны’, ’няшчасны’. Да бяда, бедны (гл.) (Фасмер, 3, 293).

Пабе́л ’белая паліва ўнутры чыгунка’ (КЭС, лаг.). Аддзеяслоўнае ўтварэнне ад пабяліць < бялі́ць. У семантычных адносінах параўн. укр. побі́лка ’паліва з белай гліны на фаянсавым посудзе’.

Пабіра́цца ’прасіць міласціну, жабраваць’ (ТСБМ, Сл. ПЗБ). Рус. побира́ться ’тс’. Ітэратыўная прыставачная форма да браць (гл.). У бел. мове, мяркуючы па крыніцах, магчыма пранікненне з рус. тэрыторыі, дзе яно выглядае як семантычная інавацыя.

Пабла́жка ’нястрогія, паблажлівыя адносіны да каго-н.’ (ТСБМ). З рус. побла́жка, дзе дэрыват ад паблажа́ць ’паблажліва, нястрога адносіцца да каго-н.’

Пабла́жлівы ’нястрогі, непатрабавальны, мяккі, велікадушны’ (ТСБМ). Запазычанне з польск. pobłażliwy ’тс’. Далей гл. благаць, благі.

Паблэ́нтацца ’лежачы, перабіраць нагамі (пра дзіця)’ (Сл. ПЗБ). Аўтары слоўніка параўноўваюць з польск. poplątać się ’паплесціся’. Але для тлумачэння ‑б‑ трэба, відавочна, прыняць кантамінацыю з бел. блытаць.

Пабо́жны ’багабаязны, міласэрны’ (Нас.), ’памяркоўны, невялікі ў сэнсе цяжкасці’ (Бяльк.), пабо́жнасць ’набажнасць’ (Нас., Гарэц.). Запазычанне з польск. pobożny, pobożność, аб чым сведчыць націск.