Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

цэйс, ‑а, м.

Разм. Аптычны прыбор фірмы «Цэйс» (звычайна пра бінокль). Праз дванаццацікратны мюлераўскі цэйс было добра відаць усё, што рабілася і на скрыжаванні, і на бліжэйшых участках дарог. Шашкоў.

[Ад імя заснавальніка аптычнай фірмы ў Іене Карла Цэйса (1846 г.).]

цэ́йсаўскі, ‑ая, ‑ае.

Разм. Які мае аптычныя шкельцы фірмы «Цэйс». Цэйсаўскі апарат у планетарыі.

цэйтлу́па, ‑ы, ж.

Кіназдымачны апарат для скораснай здымкі.

[Ням. Zeitlupe.]

цэйтно́т, ‑у, М ‑ноце, м.

Спец. Недахоп часу на абдумванне чарговых хадоў (пры гульні ў шашкі, шахматы з гадзіннікам). Апынуцца ў цэйтноце. □ У такім жорсткім цэйтноце .. [шахматыст] нарабіў шмат памылак і прайграў. «Беларусь». // перан. Пра адчувальны недахоп часу ў якой‑н. справе.

[Ням. Zeitnot ад Zeit — час і Not — патрэба.]

цэйтно́тны, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да цэйтноту, звязаны з цэйтнотам. Цэйтнотная памылка.

цэйхга́уз, ‑а, м.

Уст. Ваенны склад зброі і абмундзіравання. — Давялося .. [Паскевічу] на свечку напляваць, а порах здаць у цэйхгауз. Караткевіч.

[Ад ням. Zeug — зброя і Haus — дом.]

цэйхга́узны, ‑ая, ‑ае.

Уст. Які мае адносіны да цэйхгауза. Цэйхгаузны дазорац.