Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

спандылі́т, ‑у, М ‑ліце, м.

Запаленне пазванкоў.

[Ад грэч. spondylos — пазванок.]

спандэі́чны, ‑ая, ‑ае.

У вершаскладанні — напісаны спандэем. Спандэічныя вершы.

спандэ́й, ‑я, м.

Двухскладовая стапа (у антычным вершаскладанні — з двух доўгіх складоў, у сілаба-танічным — з двух націскных складоў). Усё часцей і часцей у працах па паэтыцы пачалі ўжывацца паняцці пірыхій і спандэй, якія выяўлялі недастатковасць метрычных націскаў у двухскладовых памерах. «Полымя».

[Грэч. spondeios.]

спаніэ́ль, ‑я, м.

Парода даўгашэрсных каратканогіх паляўнічых сабак з вялікімі вісячымі вушамі. // Сабака гэтай пароды.

[Англ. spaniel ад лац. hispanus — іспанец, іспанскі.]

спаннё, ‑я, н.

Разм. Стан паводле дзеясл. спаць (у 1 знач.). Ложак для спання.

спанта́ннасць, ‑і, ж.

Уласцівасць спантаннага.

спанта́нны, ‑ая, ‑ае.

Які ўзнікае пад уздзеяннем унутраных прычын, без уздзеяння звонку; адвольны. Спантаннае развіццё. Спантанная гангрэна.

[Ад лац. spontaneus — адвольны.]

спапяле́лы, ‑ая, ‑ае.

Які ператварыўся ў попел. Ляжалі спапялелыя руіны, і цяжкі, прыгорклы, агідны пах ішоў ад іх. Самуйлёнак. // перан. Які набыў колер попелу; шэры.

спапяле́нне, ‑я, н.

Дзеянне паводле знач. дзеясл. спапяліць.

спапяле́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.

1. Ператварыць у попел; сатлець, згарэць. Здавалася, што ўсё спапялее, згарыць ад гэтакай гарачыні. Сабаленка. // перан. Набыць колер попелу. Твар .. [Кідалы], звычайна чырвоны, задаволены, спапялеў. Шамякін. Зоры на небе спапялелі, дзённае святло цадзілася зверху. Чорны.

2. Тлеючы, ператварыцца ў попел, парахню; згніць. Іржа згрызе жалеза, струхлеюць каменныя сцены, косці ворагаў яго спапялеюць у зямлі, а .. [Захар] будзе жыць. Лынькоў.