Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

ко́нны, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да коней, прызначаны для іх. Конны двор. Конны кірмаш. // Звязаны з развядзеннем пародзістых коней. Конны завод.

2. Які прыводзіцца ў рух коньмі. Конны плуг. Конныя граблі.

3. Які мае адносіны да конніцы, складаецца з коннікаў. Конная армія. Конны ўзвод. Конны атрад.

4. Звязаны з яздой на конях. Конны спорт. Конная разведка. Конная эстафета. // Які едзе на кані. Як толькі людзі ступалі пад арку брамы, дык усе яны, і пешыя і конныя, нават важныя чыноўнікі і акалодачныя, знімалі шапкі і капелюшы. Колас.

5. у знач. наз. ко́нны, ‑ага, м. Коннік. Пешы коннаму не таварыш. Прыказка.

ко́нскі, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да каня, належыць яму. Конская грыва. Конскія падковы. Конскае ржанне. Конская збруя. □ Своеасаблівы і такі знаёмы Пракопу пах хлява і кепскага стойла востра б’е ў нос. Колас.

2. Разм. Вялікі, моцны. Вялізны, з конскімі сківіцамі мужчына носіць за плячамі вінтоўку, глядзіць спадылба, злосна. Навуменка.

3. Як састаўная частка некаторых батанічных назваў. Конскае шчаўе. Конская цыбуля. Конскі боб.

•••

Конская сіла гл. сіла.

Конскі капітан гл. капітан.

ко́нсул, ‑а, м.

1. Службовая асоба дыпламатычнага ведамства, якая прадстаўляе і абараняе прававыя і эканамічныя інтарэсы сваёй дзяржавы і яе грамадзян перад уладай другой дзяржавы.

2. У Старажытным Рыме — тытул кожнай з дзвюх выбарных вышэйшых службовых асоб. // Асоба, якая мела гэты тытул.

3. Тытул кожнай з трох асоб, надзеленай неабмежаванай выканаўчай уладай у Францыі з часу перавароту Напалеона Банапарта да абвяшчэння яго імператарам. // Асоба, якая мела гэты тытул.

[Лац. consul — саветнік.]

ко́нсульскі, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да консула, консульства, належыць ім. Консульская канвенцыя. Консульскія рангі.

ко́нсульства, ‑а, н.

1. Прадстаўніцтва адной дзяржавы на тэрыторыі другой дзяржавы на чале з консулам. Савецкае консульства. // Памяшканне, якое займае гэта прадстаўніцтва.

2. Час кіравання консула ў Старажытным Рыме ў перыяд рэспублікі.

3. Час ад перавароту Напалеона Банапарта (9–10 лістапада 1799 г.) да абвяшчэння імперыі ў Францыі (1804 г.).

конт,

У выразах: на гэты конт; на конт гэтага — адносна гэтага. — У мяне на гэты конт свае меркаванні, — гаварыў Азаркевіч. Гурскі.

контр...

Першая састаўная частка складаных слоў, якая абазначае процідзеянне, проціпастаўленне, процілегласць таму, што выражана ў другой частцы, напрыклад: контрудар, контрмеры.

[Ад лац. contra — супраць.]

ко́нтра 1, ‑ы, ж.

Разм. Нацягнутыя адносіны паміж кім‑н.; узаемная незадаволенасць, раздражнёнасць. — А ты насміхаешся, а ты контры строіш мне... Мурашка.

ко́нтра 2, ‑ы, ж.

Разм. Тое, што і контррэвалюцыянер. — К-кулацкая душа!.. Контра!.. Мележ.

контраге́нт, ‑а, М ‑нце, м.

Асоба або ўстанова, якія ўзялі на сябе пэўныя абавязкі па дагавору.

[Ад лац. contrahens, contrahentis — які дамаўляецца.]

контраге́нцтва, ‑а, н.

Паўнамоцтвы контрагента.